Senegal’in ilk cumhurbaşkanı Leopold Sedar Senghor, 1962 yılında iktidara geldiği zaman, “Dakar (Senegal’in başkenti) 2000 yılında Paris gibi olacak” demişti, fakat Senegal milleti bu sözlerden ne anladı? Senghor bu sözleriyle neyi kastediyordu? Şimdi bu soruların cevaplarının neye tekabül ettiğini tartışalım.
Senghor’un göstermiş olduğu hedefte tabii ki, teknolojik gelişim, bilim ve sanayi, araştırma merkezleri ve altyapı konuları vs. gibi şeyler öne çıkmaktadır. Aslında, Senghor’un bu benzetmeden kastettiği konular şunlardır: Fransızca dilini -başta olmak üzere- iyi derecede konuşmak, Fransa kültürüne adapte olmak, Dakar’ın ana caddelerinin Fransız şahsiyetlerinin ve figürlerinin isimlerini taşımak ve hatta Fransızca konuşurken Fransız telaffuzunu taklit… yani Fransız olmaktadır. Fakat, bu sözlere Senegal halkı Fransız kalmıştır.
Kendisi Senegal’in ilk cumhurbaşkanı olarak sömürge dili Fransızca ile halka hitap ederken yalan söylememeye değil de Fransızca gramerinde hata yapmamaya daha çok dikkat etmesiyle dikkatleri üzerine çekmekteydi.
1920-1930 yıllarında Senegal’den bir grup öğrenci bilim ve teknoloji öğrenme amacıyla Fransa’ya gönderildi. Bu öğrencilerin büyük bir kısmı, modernleşme çağına entegre olmak, bilimsel seviye kat etmek ve sanatsal seviyelerini yükseltmek için Fransa’ya gitmekteydi. 1880’den bu yana Senegal’den Fransa’ya her yıl yüzlerce öğrenci gitmektedir. Teknoloji, ekonomi, bilim ve sanat Fransızca diliyle öğrenilip kendi ülkelerine geri döndükten sonra bu ilimleri yerel dillere çevirme projesine koyulmaktadırlar ve bu projenin emanetini elinde taşıyan Senegalli öğrenciler, Fransa’ya gider gitmez Fransa’ya uyum sağlamaya başlamaktadırlar. Kimi, üniversiteyi bitirmeden Fransız kızlarla evlenmiştir ve kendilerinden bir daha haber alınamamıştır. Kimi de üniversitede Fransız edebiyatını bitirip ülkeye geri dönmüş lakin onlar da (monşerlik taslayarak) Fransızca bilmeyenlere cehalet atfediyorlardı.
2018 yılında, Fransa’daki üniversitelerde en az 10.000 Senegalli öğrenci kaydı bulunmaktadır. Bugün bile Senegal’in yükseköğretimde bulunan veya mezun olan öğrencilerinin, Senegal ekonomisine katkısının % 0 olduğu bilinmektedir ki esasında bu noktanın kapsamlı bir şekilde irdelenmesi gerekmektedir.
Aradan 100 yıl geçti ne bilim tahsil edildi ne de teknoloji transfer edildi. Buna rağmen Senegal hükümeti öğrencileri kendi imkânlarıyla Fransa’ya göndermeye devam ediyor. Zaten mezun olup başarılı olan öğrencilerin % 90’ı ya Fransa’da büyük şirketlerde çalışmaktadır ya da üniversitelerde ders vererek Fransa’da kalmayı tercih etmektedir. Bu noktadan hareketle Senegalli beyin göçünün milli şuur reflekslerinin de test edilmesi gerekmektedir.
Senegal’e en çok yatırım yapan ülke Fransadır. 2014 yılında en az 250 Fransız şirketi Senegal’de bulunmaktadır. Zira Senegal Cumhuriyeti bağımsızlığını kazandığından beri bugüne kadar hiçbir Fransız şirketinin desteklediği bir sanayi sektörü bölgesi olmamıştır. Bu durum büyük bir tezat değil de nedir? Avrupalılar, acaba Afrika ülkelerine gerçekleştirdikleri kalkınma yardımlarında gerçekten samimi midir? Kanaatimce hayır yüz bin kere hayır.
2012 François Hollande’ın, 2017 yılında Nicolas Sarkozy’nin ve 2018 yılında da Emmanuel Macron’un Fransa Cumhurbaşkanı olduğunda Senegal’i ziyaret ettikleri zaman orada yaptıkları konuşmalar o kadar çok birbirine benziyor ki, konuşma metinleri okunurken baştaki isimler silinse, kimin hangi konuşmayı yaptığı fark edilmeyecektir. Fransa’nın devlet politikası Batı Afrika devletlerine her yıl borç vererek -oyun, dans ve her türlü saçma sapan programlar- tıpkı Frankofon organizasyonlar gibi bilim ve teknolojiyi unutun biz size destek veririz siz anı yaşayın siyasetini esas alıyor.
Dünyanın en çok fıstık üretimi tarımı yapan 5 ülke arasında Senegal de yer almaktadır. Hala Fransa, Senegal’de fıstık yağı üretimi tesisi kurmaya ve alt yapısını oluşturmaya engel olmaktadır. Senegal hatta Batı Afrika devletleri, Fransa’nın dünyanın sanayi ve üretim bakımından en büyük 10 ülkesi arasında yer almadığını ne zaman öğreneceklerdir? Senegal’in genelinde altyapı projeleri geliştirmek için Türk şirketleri devreye girdiği zaman her türlü engellerin aşılarak yol ve yöntem sorunlarının çözüme kavuştuğu açık bir şekilde görülmektedir. Bu süreçte Çin’de kendisine alan açma meşgalesi içerisindedir.
Geçtiğimiz 50 yıl içerisinde geriye dönüp bakıldığında Senegal’de Fransız şirketler tarafından yapılan -teknoloji transfer sözleşmelerini esas alan- projelerde, bu transferin başarılı bir şekilde yapılıp yapılmadığına değil, projenin Fransa’nın menfaatleri doğrultusunda planlanıp planlanmadığına bakılmaktadır.
Son söz olarak, Fransa teknoloji ve bilimin anavatanı değildir, olsa da Afrika’yı muasır medeniyetler seviyesine çıkarmayı hedeflememekte aksine sadece ama sadece Fransız kültürü ihraç etmeye ve kültür transferinin ardından yeni-sömürgeci politikalarını hayata geçirmenin uygun zeminini oluşturmaya çalışmaktadır.
