3 Ocak 2021 tarihinde Mali Cumhuriyeti Douenza bölgesinde bulunan Bounti köyünde Fransız askerleri tarafından gerçekleştirilen bombardıman, teröristlere yönelik olduğu öne sürülmektedir fakat saldırının yapıldığı köylüler, sivilleri hedef aldığına tanıklık etmektedirler. Yapılan tanıklıklar, bombardımanın bir düğünü hedef aldığını vurgulamaktadır. Meseleyi anlamak için İnsan Hak İzleme Merkezi, soruşturmalar başlatmıştı. Fransız Genel Kurmay Başkanlığı, bombardımanın ertesi günündeki tanıklıklar yalanmaya çalışsa da gün gittikçe ortaya konan yeni tanıklıklar Fransızların aleyhinedir.
Bu analizde hem bombardımanla ilgili tanıklıklarla sivillerin öldürüldüğüne dair deliller ele alınacak, hem bu dramlarına neden olan askeri işbirliğine değinilecek. Fransız Genel Kurmay Başkanlığına göre teröristler hedef alındı. Bounti köylülerine göre ise düğündeki siviller hedef alındı.
Bombardıman, Teröristleri mi Düğünü mi hedef aldı?
Fransız askerler tarafından öne sürülen gerekçeler her şeyden önce inandırıcı gözüküyor mu? Fransız ordusundan gelen ilk duyurular dikkat alındığında kendilerine teröristlerle ilgili bilgi verildiği söylendi. Kendilerine verilen istihbarat bilgilerine göre aranan teröristlere saldırdığı ve köyde düğün olmadığı öne sürülmektedir. Özellikle motorla gelen terörist olduğunu tespit edildikten sonra bombardımanı gerçekleştirmeye karar verdikleri ifade edildi. Bugüne kadar henüz bombardımanla ilgili delil açısından resmi bir yazı yahut bir video gösterilmedi.
Mali devletinin bu konuda sorumluluğunu üstlendiği söylene bilir mi? Kısacası halkı yerine askeri partnerinin yanında yer aldığını söylemek mümkün görünüyor. Mali Genel Kurmay Başkanlığı, soruşturma yapmak yerine bombardıman olduğu köyün silahlı grupların aktif olduğu bir yer olduğunu duyurdu. Bu duyuru ile Fransa’nın yaptığı bombardımanı dolaylı da olsa desteklediği şeklinde yorumlanabilir. Fakat bombardımandan sonra teröristlerin değil de sadece sivillerin öldürüldüğünü dair bilgilerin ardı kesilmedi.
Biraz geriye baktığımızda 2013 yılında o dönemdeki Fransa’nın Serval isimli Barış Operasyonunun bir müdahalesi sırasında da siviller öldürüldüğü ileri sürülmüştü. Özellikle İdrissa Maiga isimli bir şahıs bu müdahalede üç çocuğu ve eşini kaybetmişti. Ancak onun açtığı dava reddedildi. Sınır Tanımayan Doktorlar Örgütü, 2013 yılında Maiga ailesi davasında harekete geçmişti, fakat Mali devleti Maiga ailesi için herhangi bir hamle yapmadı.
Şimdi yedi yıl sonra aynı benzeri bir durum yaşanıyor. 3 Ocak 2021 tarihinde yapılan bombardımandan sonra Sınır Tanımayan Doktorlar Örgütü, bizzat kendileri yararlılarla ilgilenmek için köylüler tarafından çağırıldığını ve yaralılarla (8 kişi) ilgilendiğinin duyurusunu yaptı. Bu müdahalede toplam 20 kadar kişinin hayatını kaybettiği kaydedildi. İlk tanıklık Bamako merkezli “Radyo Tamani”inden gelmişti. Buna göre bir köylü tarafından sivillerin öldürüldüğü, özellikle 20 kişi hayatını kaybettiği duyuruldu.[1]
Bu saldırıda daha ilk gün köyde düğün olduğu bilgisi doğru olabilir mi? Birçok yerde olduğu gibi Mali’de düğünler genelde Pazar günleri oluyor. Ayrıca köylerde 20 kişinin bir yerde toplanması, düğün veya vefat, hatta benzeri buluşmalar olur, ama Pazar günü olduğunda topluluklar sadece düğün için olur. Bu konuyla ilgili tanıklıklar, Allaye Hama İddara Diallo ve Aissatou Diallo’nun düğünü olduğu yönündedir. Hatta mekandaki çay ve yemek yiyenlerin hedef alındığı söylendi. Ölen 19 kişi hepsinin soyadı Diallo olmakla birlikle 10’unun Bounti köylüsü olduğu tespit edildi. Bu rakama bakıldığında 20 kişi olduğu da doğrulanabilir. Mali’de düğün kültürü ve aile bağı göz önünde bulundurduğumuzda ölenlerin yakın akraba olduklarını bellidir ve sadece bunlar ancak düğün yahut vefat gibi vakalarda toplanır.
Toplam 7 kişi olarak tespit edilen yararlıların tamamının Diallo soyadından olduğu, aralarında 5 kişi ise Bounti köylü olduğu kaydedildi. Bu rakamı ele alındığında Sınır Tanımayan Doktorların köyden 8 yaralı aldığı doğrulanabilir. Bounti köyünden alınan tanıklıklar da düğün olduğunu doğrulayabilirler.[2]
“France Info” kanalının 2 Şubat günü yaptığı bir röportajda yine Bounti köyünden birisi tanıklık yaptı. Tanık, “bombardımanın düğündeki davetlileri hedef aldığını, kedisinin tarladan geldiğini ve yakını olan damadı Allaye’nin davetlilerine katılmaya hazırlanıyordum” diyordu. Ayrıca “patlamaların sesini duydum ve panik yaşandı” şeklinde konuştu. İlk olarak kaçtığını ve sonra olay yerine geldiğinde felaket olduğunu ve mağdurları tanınmadığını halde bulduğunu da ekledi. Genelde köylerde insanlar meydanlardaki ağaçların gölgesinde otururlar. Tanık, düğün için yaklaşık 50 kişi bulunduğunu ve kahvaltı yaptıktan sonra çay içmeye hazırlık yapacaklarını söyledi. Köylerde düğün ve benzeri vakalarda insanlar; yaşlı, genç, çocuk ve kadın olarak gruplandırılır. Tanık da o gün insanlar grup halinde olduğunu söyledi. Kalabalıkta değil terörist, silah taşıyanın bile olduğuna dair bir ifadesi yok. Bu ve benzeri tanıklıklar düğün olduğunu doğrulamaktadır.
Fransız Genel Kurmay başkanlığı, bombardıman ile ilgili imaj ve video olmaksızın halen teröristlerin hedef aldığı iddiasında ısrarcı olsa da yapılan tanıklılar Fransa’nınkilerle çelişmekte ve aksi yöndedir.[3]
Mali Devleti ve Halkını Dikkat Almayan Askeri İşbirliği
Mali ile Fransa arasında 16 Temmuz 2014 tarihinde yeni bir askeri işbirliği imzalanmıştı. Buna göre hem Mali devleti, hem de Mali halkının aleyhine olduğu yadsınamaz. Zira 16. maddesi ele alındığında meydana gelen, yahut gelecek maddi ve manevi hasarlardan Fransa’nın sorumlu tutulmayacağı belirtiliyordu. Özellikle bu maddede maddi ve manevi (insani) hasaların söz konusu olduğunda Mali devletinin bunları tamamen üstleneceği ve bundan Fransa ile askerilerinin sorumlu olmayacakları açıkça öngörülmüştü.[4]
Fransız askeri operasyonu kapsamında yapılan müdahaleler, sorunları körüklemekte ve bölge ülkelerini istikrarsızlaştırmakta ve daha çok da sivilleri etkilemektedir. Mali’de bir dram yaşanmakta ve buna Fransız karar alıcılar tarafından göz yumulmaktadır (Pierre Laurent, Paris Senatosu). Mevcut dram küçük çapta yapılan başarılı operasyonlarla geçiştirmeye çalışılmakta, çünkü Barkan operasyonu kendi güvenliği için Sahel’de mutlaka olması gerektiğini her ortamda ifade eden Fransa’nın bölgedeki çıkarlarına hizmet etmektedir. Yıllık olarak Barkan operasyonu kapsamında 800 milyon ile bir milyar avro arasında bir harcama yapılmaktadır.[5] Fransa’nın öz çıkarı olmaksızın böyle bir harcama yapması mümkün görünmemektedir. Öne sürülen küçük başarılar ise yükselen şiddetteki maddi ve manevi (insani) hasarlarla kıyas edildiğinde olumlu sayılamaz. Pierre Laurent, aşamalı olsa da Barkan Operasyonu sayfası kapanmalı, çünkü sekiz yıldan sonra bu müdahalenin bilançosuna bakacak olursak yeterli askeri gücü bulunmasına rağmen şiddet artırıldığını ve başarısız olduğunu söylemektedir.
Aslında bu sayfa gerçekten kapanması gereken bir konu olsa da ortada sivilleri ve Mali devletini gereği gibi dikkate almayan bir askeri işbirliğinin halen uygulamada bulunmasıdır. Çünkü böyle bir etkileşimde Mali’de yapılan maddi ve manevi (insanı) hasarların ve meydana gelen daramın dikkate alınması çok güç olduğudur. Ayrıca bu devam ettikçe de 3 Ocak 2021 tarihindeki bombardıman gibi olayların tekrarlayacağından kaçınılamaz.
[1] RP Médias, Bombardement sur Bounti: incohérence entre les récits, https://www.youtube.com/watch?v=hNYZiAVzYmk, 13.02.2021.
[2] Essayons de revenir sur les évènement de Bounti de ce dimanche 3 janvier 2021, https://threadreaderapp.com/thread/1347477895711772679.html, 13.02.2021.
[3] Reseauinternational, Frappe du 3 janvier au Mali- Un nouveau témoignage contredit la version de l’armée Française, https://reseauinternational.net/frappe-du-3-janvier-au-mali-un-nouveau-temoignage-contredit-la-version-de-larmee-francaise/, 13.02.2021.
[4] Senat, Autorisant la Ratification du traité de coopération en matière de défense entre la République Française et la République du Mali, https://www.senat.fr/leg/pjl14-483.pdf, 13.02.021.
[5] La Depêche.fr, Opération Barkhane: on arrive à la limite de ce qui acceptable en coût humain et finacier, selon Michel Goya, https://www.ladepeche.fr/2021/01/11/operation-barkhane-on-arrive-a-la-limite-de-ce-qui-acceptable-en-cout-humain-et-financier-selon-michel-goya-9305272.php, 13.02.2021.
