Bugün Burkina Faso, tarihinin en derin krizlerini yaşıyor. Ülkede yaşanan bu kriz bugün farklı nedenlerle alevlenmiştir. Krizin ilk belirtileri, 2014 yılında dönemin Cumhurbaşkanı Blaise Compaoré’nin iktidarını sürdürmeye yönelik tasarladığı anayasa değişliği üzerinden patlak veren halk protestoları nedeniyle güçlü bir şekilde hissedilmiştir. Ekim 2014’te Blaise Compaoré’nin sivil toplumun farklı kısımların baskılarından dolayı iktidarı bırakıp Fildişi Sahili Cumhuriyeti’ne kaçmak zorunda kalması ardından ülke yönetimi askerlerin eline geçti.[1] Afrika Birliği’nin sürece doğrudan müdahil olarak başlattığı müzakereler sonucunda Kasım 2014’te yönetim tekrardan el değişti ve bu sefer sivillerin eline geçti. Göreve yeni gelen geçici Cumhurbaşkanı Michel Kafando, ülke istikrarını sağlamanın en iyi yolunun demokratik bir seçim olduğunu düşünüp Kasım 2015’i için seçim ilan etti. Fakat seçim yaklaşık iki aya kala eski Cumhurbaşkanı Blaise Compaoré’nin yandaşlarının bir darbe girişimde bulunup geçici Cumhurbaşkanını ve Başbakanı sarayda rehin almasıyla giderek tırmanan süreç, ülkeyi yeni bir krize sürüklüyor. Peki, niye Burkina Faso? Sahel bölgesinde Fransa-Afrika politikasının yürütülmesi için Burkina Faso dışındaki diğer ülkelerde de Frankofon devlet adamları yönetimin başındadır[2]. Fransa’nın Burkina Faso’daki siyasi eli, 2014 yılında iktidardan uzaklaştırılıp, akabinde seçilen ve mevcut Burkina Faso Cumhurbaşkanı, Fransız buyruklarına boyun eğmeye rıza göstermediği için yaşanıyor tüm bu gelişmeler. Kısacası, onlarca yıldır darbelerle boğuşan Burkina Faso’nun, yeniden dönüştürülerek Fansa ekseninden çıkması engellenmek isteniyor.
Etnik Gruplar Arasındaki Meselenin Perde Arkası
Sahel bölgesinde özellikle Burkina Faso ve Mali ülkelerinde günümüzde meydana gelen etnik gruplar arasındaki gerginlik, daha önceleri bu derinlikte hiç yaşanmıştı. Söz konusu etnik grup çatışması Mali’de Fülaniler ve Dogon arasında gerçekleşirken, Burkina Faso’da Fülaniler ile Mosiler arasında patlak veriyor. Yıl 2015, Mali Cumhuriyeti’nde kurulan “Masina Kurtuluş Cephesi” ile bölgede Fülani sorunu su yüzüne çıkmaya başladı. Amadou Koufa (Fülani) tarafından kurulan bu cephenin üye sayısının 4000 bine ulaştığı söyleniyor. Amadou Koufa kimdir ve kime bağlıdır? Amadou Koufa, İyad Ag Ghali’ye bağlıdır. Aghali, 2013 yılında Mali Cumhuriyeti devletine karşı kuzey bölgesinde otonomi istenen ve bir zamanlar bölücü Tevârik (Tuareg) isyancı grubuna bağlı bir şahıstır. Sahan toplanan bilgilere göre, bu örgütlerin neredeyse tamamı dış odaklar tarafından destekleniyor ve hiçbirisi bu topraklara ait değil.[3] Burkina Faso’ya Fülani etnik sorunu nasıl ulaştı? Burkina Faso’da “Ensâru” adında Amadou Koufa’nın kurmuş olduğu “Masina Kurtuluş Cephesi”nin bir kolu bulunmaktadır. Malam İbrahim Dicko (Fülani), bu örgütün kurucusudur. Kendisinin Amadou Koufa ile bağlantısının olduğunu kaydedilmektedir. Amadou Koufa gibi bölgenin kanaat önderlerinden kabul edilen Malam Ibrahim, ‘halk nezdinde eşitsizliğe karşı bu protestoların başladığını’ iddia etse de asıl mesele bu değildir. Çünkü bağlı olduğu ve Mali’de bulunan “Masina Kurtuluş Cephesi”, silahlandırılmış bir tedhiş örgütüdür. Bu cephe kurulduktan sonra ertesi yıl Burkina Faso’nun “Soum” vilayetinde yani Malam İbrahim’in örgütünün bulunduğu bu bölgeyi istikrarsızlaşmaya başladı. Soum bölge nüfusunun büyük bir kısmını Fülanilerin teşkil ettiği bilinmektedir. Bölge istikrarını bozmak için kurulan bu örgütlerin, emperyal amaçlara hizmet eden yapay örgütler olduğu yadsınamaz bir gerçektir. Küresel güçler, Afrika’daki çıkarlarını korumak için bölgesel “yeni oyun kurucular” ile varlıklarını muhafaza etme arayışındadırlar. 2013 yılından bu yana Sahel bölgesinde emperyalizmin varlığı giderek güçlendirilmektedir. Aynı yılda bu bölgede çeşitli silahlı gruplar ortaya çıktı ve şu an bu örgütlerin varlığı Burkina Faso’ya uzanmıştır.[4] Bu örgütlerin kullandıkları silahlar nereden geliyor ve kim tarafından finanse ediliyor merak konusudur. Ayrıca Libya üzerinden Sahel bölgesine doğru Batı’nın özellikle Fransa’nın silah satışını arttırdığı kaydedilmektedir.[5] 2012 yılı itibariyle faaliyete geçen Ensaru silahlı grubu, Soum vilayetinin çevresinde çeşitli saldırı ve eylemleri hayata geçirmeye başlamıştır. Mali kuzeyinde yakalanan, başkent Bamako’da bir müddet hapsedilen ve sonrasında salıverilen Malam İbrahim, 2015 yılında Fransa’nın desteklediği Amadou Koufa ile görüşmüştür. Bu iki şahıs birbirlerini yakından tanımakta ve Burkina Faso ve Mali ülkelerinde tehlikenin ana unsurları olarak görülmektedir. 16 Aralık 2016 tarihinde Burkina Faso’daki Nassoumbou askeri kampına yönelik gerçekleştirilen ve on iki Burkina Fasolu askerin hayatını kaybetmesine sebebiyet veren saldırının failinin, Ensaru olduğu iddia edilmektedir.[6] Ana tabloya bakıldığında Burkina Faso ve Mali ülkeleri hakkında Batı medyalarınca servis edilen Fülani ve diğer etnik gruplar arasındaki gergin olaylar, tamamen tasarlanmış bir kurgudur. Bu farklı etnik gruplar, evlilik ve diğer bağlarla birbirlerine yüzyıllardır bağlı olup barış içinde hep kardeşçe yaşadılar ve yaşamaya devam edeceklerdir.
Avcı Kıyafeti Giymiş Milisler
Milisler: Krizin Diğer Yüzü
2013 yılından bu yana Sahel bölgesi ülkeleri ve bu ülkelerin komşularının çoğu silahlı grupların hedefindedir. Bugün güvenlik açısından zorluk çekilen Burkina Faso’da 2018’den itibaren okullarda başta olmak üzere birçok mekanda zaman zaman silahlı gruplar (milisler) tarafından siviller öldürülmektedir. Bu milisler bir tarafta Mosilerin (etnik grup) köylerini yakıyor, diğer taraftan Fülaniler en önemli geçim kaynakları olan hayvan sürülerini yok ediyorlar.[7] Mali Cumhuriyeti’nde kurulan, avcı kıyafeti giydirilmiş ve Burkina Faso’ya uzanan bu milis grupların Mosi, Dogon ve Fülani etnik grupları adına sivilleri öldürmesi, batı medyasında etnik veya kabile çatışması olarak algılanmaktadır. Yerel etnik gruplar adına katliam yapan bu milislerin Fülani, Dogon ve Mosi dilleri dışında başka bir yerel dil konuştukları iddia ediliyor. Bu milislerin Fildişi ve Libya ülkelerinden bu bölgeye transfer edildikleri var olan iddialar arasındadır. Liberya’da askerliğini yapan, Gine ve Fildişi ülkelerinde isyan hareketlerini yürüten (x vatandaşlığı olan) eski bir asker, yaptığı video açıklamasında bölgede bulunan milislerin Fülani, Dogon veya Mosi olmadığını aksine milislerin büyük bir kısmının Fildişi Sahili’nden geldiğini söyleyerek milislerin mevcut önderinin ismini söylemiştir. Bu isyancı lider, Fildişi’nden Mali ve Burkina Faso’ya milisler transfer ederek, onlara avcı kıyafetleri giydirip her türlü kaçakçılık ve katliam eylemini yaptırdığı dile getiriliyor. Fildişi Cumhuriyeti’nin milis yetiştirme konusunda uzman bir ülke olduğu, 2002 yıllarından Laurent Bagbo’nun devrilişine kadar sürdürülen isyan hareketlerinden anlaşılabilir. Nitekim Fildişi’nde tıpkı Burkina Faso’dakine benzer avcı kıyafeti giydirilmiş milisler görülmektedir.[8] Kısacası Fildişi’nde isyancılar üzerinden gerçekleştirilen operasyonların bir kısmı Burkina Faso’da da yürütülmektedir.[9] Mali ve Burkina Faso ülkelerinde olan bu milis krizi, silah kaçakçılığı ve mal yağmalama hareketlerine yol açması yanında büyük bir insani krize neden olmaktadır. Burkina Faso’da Şubat 2019’te yaşanan bu kriz nedeni ile 1000 okul kapatılmışken, 83.000 kişi zorunlu göçe tabi tutularak yerinden edilmiştir ki[10] bu göç hareketleri, Afrika’nın bölgesel bağlamda güvenliğini tehdit eden unsurlardan biri olarak karşımızda durmaktadır.
Not: Bu makale, 28.06.2019 tarihinde AA Analiz’de yayınlanmıştır. Ayrıntılı bilgi için tıklayınız.
KAYNAKÇA
Aurelie Rossignol, ces pays en guerre à qui la France vend des armes, http://www.leparisien.fr/politique/ces-pays-en-guerre-a-qui-la-france-vend-des-armes-26-03-2018-7630269.php, 29.6.2019.
Boubacar Elhadji, Burkina Faso: agir vite et avec subtilité pour prévenir la prolifération de milices, https://lefaso.net/spip.php?article89164, 19.6.2019.
Burkina Faso: plan d’urgence Février 2019, https://reliefweb.int/report/burkina-faso/burkina-faso-plan-durgence-f-vrier-2019, 20.6.2016.
Crisis Group, Nord du Burkina Faso: ce que cache le Jihad, https://www.crisisgroup.org/fr/africa/west-africa/burkina-faso/254-social-roots-jihadist-violence-burkina-fasos-north, 19.6.2019.
Louise Agar, la crise au Burkina Faso en trois questions, https://www.liberation.fr/planete/2014/10/31/la-crise-au-burkina-faso-en-quatre-questions_1133176, 18.06.2019.
La face cahée d’Allassane Ouatara, https://www.bfmtv.com/societe/face-cachee-dalassane-ouattara-155905.html, 20.6.2019.
Macina Liberation Front (MLF), https://www.globalsecurity.org/military/world/para/mlf.htm, 19.6.2019.
Porté Ouatara au pouvoir, http://www.slateafrique.com/1575/chefs-de-guerre-qui-ont-porte-ouattara-au-pouvoir, 20.6.2019.
Nathalie Lacube, Quel role joue la France au Burkina Faso, https://www.la-croix.com/Actualite/Monde/Quel-role-joue-la-France-au-Burkina-Faso-2014-11-04-1231969, 20.6.2019.
DİPNOTLAR
[1] Louise Agar, la crise au Burkina Faso en trois questions, https://www.liberation.fr/planete/2014/10/31/la-crise-au-burkina-faso-en-quatre-questions_1133176, 18.06.2019.
[2] Nathalie Lacube, Quel role joue la France au Burkina Faso, https://www.la-croix.com/Actualite/Monde/Quel-role-joue-la-France-au-Burkina-Faso-2014-11-04-1231969, 20.6.2019.
[3] Macina Liberation Front (MLF), https://www.globalsecurity.org/military/world/para/mlf.htm, 19.6.2019.
[4] Crisis Group, Nord du Burkina Faso: ce que cache le Jihad, https://www.crisisgroup.org/fr/africa/west-africa/burkina-faso/254-social-roots-jihadist-violence-burkina-fasos-north, 19.6.2019.
[5] Aurelie Rossignol, ces pays en guerre à qui la France vend des armes, http://www.leparisien.fr/politique/ces-pays-en-guerre-a-qui-la-france-vend-des-armes-26-03-2018-7630269.php
[6] Crisis Group, Nord du Burkina Faso: ce que cache le Jihad, https://www.crisisgroup.org/fr/africa/west-africa/burkina-faso/254-social-roots-jihadist-violence-burkina-fasos-north, 20.6.2019.
[7] Boubacar Elhadji, Burkina Faso: agir vite et avec subtilité pour prévenir la prolifération de milices, https://lefaso.net/spip.php?article89164, 19.6.2019.
[8] La face cahée d’Allassane Ouatara, https://www.bfmtv.com/societe/face-cachee-dalassane-ouattara-155905.html, 20.6.2019.
[9] Porté Ouatara au pouvoir, http://www.slateafrique.com/1575/chefs-de-guerre-qui-ont-porte-ouattara-au-pouvoir, 20.6.2019.
[10] Burkina Faso: plan d’urgence Février 2019, https://reliefweb.int/report/burkina-faso/burkina-faso-plan-durgence-f-vrier-2019, 20.6.2016.
