Afrika’nın kuzeybatı ucunda, Akdeniz’in Atlantik Okyanusuna açılan kapısıdır; Fas. Bir kıta ülkesi olup Atlantik Okyanusu’nun en uzun kıyı şeridine sahip olan Brezilya ile ilişkiler oldukça önemli ve stratejik değeri de oldukça kıymetlidir.

Brezilya, Afrika’da gelişmekte olan bir yatırımcı ülke konumundadır ve bölge ile ticaretini giderek yoğunlaştırmaktadır. Fas, sadece Afrika’ya değil, aynı zamanda Arap dünyası noktasında Brezilya’nın giriş kapısı olarak hizmet etmektedir.

GİRİŞ

Fas (resmi olarak Fas Krallığı), Kuzey Afrika’da Atlantik Okyanusu ile Akdeniz’i sınırlayan bir ülkedir. 35 milyonun üzerinde nüfusuyla, 446.550 kilometrekarelik bir yüzölçümüne sahiptir. Fas, Cezayir’i Doğu’ya ve Batı Sahra’yı Güney’e sınırlar.

Brezilya ve Fas’ın ikili ilişkilerini ulaşım, jeo-stratejik konum ve olanaklarıyla düşünmek, geliştirmek iki ülkenin ana politikasıdır. Fas ve Brezilya, bir yandan Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile ortaklıklarını yoğunlaştırırken, diğer yandan da bölgesel ve küresel nüfuzlu ülkelerle politik ve ekonomik ittifaklar kurarak politikalarını çeşitlendirme yoluna gitmektedirler.

Bu makale, Brezilya ve Fas arasındaki politik ve ekonomik ilişkilere odaklanmaktadır. Bu bağlamda ilişkiler arasında zorluklar ve olası fırsatlara değinilmekte. Brezilya ve Fas’ın 100 yıldan fazla süredir devam eden ilişkilerde, özellikle henüz fırsatları keşfedilmemiş sektörlerde daha fazla büyüme ve gelişme sağlamak için hangi ortaklıkların amaçlandığı/hedeflendiği; böylelikle bir sinerji oluşturularak bu iki bölgesel güç arasında daha fazla işbirliği aranmaktadır.

Siyasi yakınlık, ekonomik çıkar ve etkin ortaklık kurmada işbirliği yapma arzusu karşılıklı çıkarları ve işbirliğini arttırmak için Brezilya ve Fas’ı ortak bir çıkar etrafında birleştirmektedir. Çünkü her iki ülkenin sağlık, gıda, tarım, savunma ve hizmetler gibi alanlarda ittifak yapabileceği ortak sektörler mevcut. Brezilya ve Fas, politik olarak istikrarlı olmakla birlikte uluslararası siyasette daha büyük bir rol oynama arayışı içerisindeler.

İlişkilerin geleceği umut verici. Brezilya Fas’ı Arap dünyasına ve Afrika’ya giriş noktası olarak görüyor. Fas, Brezilya’yı coğrafi olarak daha yakın ülkeler olmasına rağmen Güney Amerika’ya giriş noktası olarak araçsallaştırmak istiyor.

TARİHÇE

Brezilya ve Fas arasındaki tarihsel bağlar, Brezilya’nın Portekiz’in bir parçası olduğu 16. yüzyıla kadar uzanıyor. İlk temas, milyonlarca Afrikalının çoğunun Brezilya’ya emek yoğun alanlar olan şeker kamışı ve maden ürünlerinde çalışması için Afrika’dan Amerika kıtasına taşınmasıyla başladı. Bu dönemde pek çok Afrikalı da Brezilya’dan Afrika’ya taşındı. İşte bu köle ticaretinin gerçekleştiği güzergâhlardan biri olan Fas-Brezilya kıyılarından yapılmıştır. Bu ilişki, köle trafiği sona erdikten ve Brezilya’nın Afrika’dan uzaklaşmasından sonra büyük ölçüde azaldı.

Brezilya ile birlikte Afrika ile kurulan ilişkilerin çoğu bir şekilde Portekiz ile bağlantılıydı. 18. yüzyıla kadar birçok Faslı ve Faslı Yahudi de dahil olmak üzere Afrikalılarla birlikte Portekizliler tarafından Brezilya’ya taşındı. Faslılar, Brezilya toplumunu, gastronomi, ekonomi ve gelenekleriyle derinden etkilediler. Ancak Fas-Brezilya ilişkilerin gelişimi, Brezilya’nın Portekiz’den bağımsızlığını kazandığı 19. yy. sonlarına kadar zayıf seviyelerde devam etmiştir.

Resmi olarak, modern dönemde Fas ve Brezilya arasındaki ilişkiler 1963’e kadar gider; zira bu yılda Brezilya, resmi Rabat büyükelçisini atamıştır. 1967’de yani beş yıl sonra Fas, Rio de Janeiro’da (Brezilya’nın eski başkentinde) bir büyükelçilik açtı.  Aslına bakılırsa Brezilya ile bağlar 18. yüzyıla kadar uzanır. Bu ilişkinin bir örneği olarak; Amazon’da Amapa şehrinde yüzyıllardır Fas’ın Mazagan kentinden gelen “Mazagao” Faslıları, özellikle Faslı Yahudiler de dahil olmak üzere yaşamakta ve kültürel varlıklarını korumakta. Bu bağlamda Brezilya’da nitelikli bir Yahudi Fas topluluğunun torunlarının varlığı devam etmektedir.

1890’da Tanca’da (Fas’ta bir şehir) bir konsolos (galace) diğer bir ifadeyle mümessil/temsilci Brezilya devleti tarafından atanmıştır. Aslında 1884’ten itibaren Brezilya’nın temsilciliği bulunuyor. Ancak zayıf gelişim gösteren ilişkiler, ciddi bir gelişim gösteremiyor. Brezilya, Fas’taki varlığını 1960’lı yılların başına kadar bu temsilcilik üzerinden sürdürüyordu ki Brezilya’nın en seçkin ve üretken yazarlarından Rubem Braga Rabat görev alan ilk Büyükelçi olarak atanmıştı. Buna karşılık Fas da bir diplomatik hamle yaparak 1967’de Brezilya’da büyükelçiliğini açmıştı. 1999 yılında Brezilya, Fas’la en ayrıcalıklı ortak statüsünü alıyordu. Nitekim Fas, Brezilya’nın bağımsızlığını tanıyan ilk Afrika ülkesi ve ilk dünya ülkelerindendir.

SİYASİ ve DİPLOMATİK İLİŞKİLER

Rabat’taki Brezilya Büyükelçiliği 1963’te kuruldu. Fas’taki Fas Sefareti 1967’de açıldı. Brezilya, Fas’ın ayrıcalıklı ortağı konumunda. İki ülkenin, 1999’dan beri ortak ‘politik danışma mekanizması’ var. Bu bağlamda Fas, Brezilya ile her zaman ayrıcalıklı ilişkilerini sürdürmekte.

Brezilya diplomasisi ve Dışişleri Bakanlığı, koloni döneminden kalan aynı dil ve kültürel miras bağların etkisiyle Portekiz, AB ve ABD ile ilişkilerin güçlendirilmesi çabalarına yoğunlaşıyordu. Bu durum, özellikle Cumhurbaşkanı Lula da Silva yönetiminde birkaç yıl içinde değişti. Brezilya birçok Afrika ülkesi ile ikili ilişkilerini genişletti. Bunlardan birisi de Fas’tı. 2000’li yılların başından beri iki ülke arasında üst düzey ziyaretler olmuştu.

2008 yılında Brezilya Dışişleri Bakanı Celso Amorim’in ev sahipliği yaptığı Ortak Komisyon Toplantısı’nı, 2011 yılında, Dışişleri Bakanı Antonio Patriota, Rabat’ı ziyaret ederek devam ettirdi. 2013’te Fas Dışişleri Bakanı Sadeddin el-Osmanî, Brasilia’yı ziyaret etti. 2016 yılında Dışişleri Bakanı Mauro Vieira, Rabat’ı ziyaret etti.

Brezilya Dışişleri Bakanlığı’na göre İkili İlişkiler Kronolojisi şu şekildedir:

1906 – Diplomatik ilişkilerin kurulması; Fas’a Brezilya temsilciliği, Brezilya Büyükelçiliği ile kümülatif olarak oluşturuldu.

1963 – Brezilya Büyükelçiliği Rabat’ta açıldı.

1967 – Brezilya’daki Fas Elçiliği kuruldu.

1975 – İki ülke arasında düzenli hava taşımacılığı konusunda anlaşma imzalandı.

1980 – Fas Başbakanı Maati Bouabide’nin Ziyareti

1984 – Başkan João Figueiredo, Fas’ı ziyaret etti.

1992 – Dışişleri Bakanı Francisco Rezek, Fas’ı ziyaret etti.

1992 –  Prens Sidi Mohammed, Rio-92 Dünya Zirvesine katılmak için Brezilya’yı ziyaret etti.

1994 – Dışişleri Bakanı Celso Amorim, Fas’ı ziyaret etti.

1999 – Fas Dışişleri ve İşbirliği Bakanı Abdüllatif Filali Brezilya’yı ziyaret etti.

2004- Kral VI. Muhammed, Brezilya’yı ziyaret etti; MERCOSUR ve Fas arasında Ticaret Çerçeve Anlaşmasının imzalanması.

2005 – Dışişleri Bakanı Celso Amorim, Fas’ı ziyaret etti.

2006 – Fas Dışişleri Bakanı Mohamed Benaïssa, Brezilya’yı ziyaret etti.

2007 – Fas Dışişleri Bakanı Mohamed Benaïssa, Brezilya’yı ziyaret etti.

2008 – Rabat’ta, Brezilya-Fas Ortak İşbirliği Toplantısı

2009 – Kalkınma, Sanayi ve Dış Ticaret Bakanı (MDIC) Miguel Jorge’nin Fas ziyareti

2010 – Brezilya’da Brezilya-Fas Ticaret ve Yatırım Tanıtım Ortak Komitesi Toplantısı

2010 – Fas Dış Ticareti Sanayi, Ticaret ve Yeni Teknolojiler Bakanları Brezilya’yı Ziyaret Etti.

2011 – Fas Dışişleri ve İşbirliği Bakan Yardımcısı Youssef Amrani, Brezilya’yı ziyaret etti

2011 – Eski Tarım Kalkınma Bakanı Antonio Florence, EMBRAPA Başkanı Fas’ı ziyaret etti. Brezilya ve Fas arasında Aile Çiftçiliği ve Kırsal Kalkınmada İşbirliği Anlaşması imzalandı.

2011 –  Dışişleri Bakanı Antonio Patriota, Fas’ı ziyaret etti

2012 – Savunma Bakanı Celso Amorim, Fas’ı ziyaret etti. Fas Dışişleri Bakanı Sadeddin el-Osmanî ve Savunma İdaresi’nden sorumlu Başbakan Yardımcısı olan Abdüllatif Loudiyi ile görüştü.

2012 –  Fas Müşavirleri Odası Başkanı Mohamed Cheikh, Brezilya’yı ziyaret etti. Federal Senato Başkanı Senatör José Sarney ile görüştü.

2012 –  Başbakan Abdelilah Benkirane başkanlığındaki Fas Delegasyonu, Rio + 20 Zirvesinde yer aldı. Konferansın ardından Benkirane, Kongre üyesi Rose de Freitas (PMDB / ES) ile tanıştı.

2012 – Cumhurbaşkanı Dilma Rousseff’in Fas’a resmi olmayan ziyareti

2013 – Fas Dışişleri Bakanı Bay Sadeddin el-Osmanî, Brezilya’yı ziyaret etti.

2013 – Kalkınma, Sanayi ve Dış Ticaret Bakanlığı’nın Yönetici Sekreteri Ricardo Schaefer’in Brezilya ziyareti.  Brezilya-Fas İş Forumu açılışı.

2014 – Merakeş’te düzenlenen II. Dünya İnsan Hakları Forumu kapsamında (ilk etkinlik Aralık 2013’te Brezilya’da gerçekleşmişti) Cumhurbaşkanlığı İnsan Hakları Sekreterliği Genel Sekreteri, İdeli Salvatti’nin ziyareti

2015 – Taşımacılık ve Lojistik Bakanı Aziz Rabbah’ın Brezilya’ya Ziyareti

2016 – Dışişleri Bakan Mauro Vieira’nun Rabat ziyareti.

2016 – Brezilya Dışişleri Bakanı ile Fas Dışişleri Bakanı’nın Ortak Açıklaması

Brezilya ve Fas arasındaki ilişkiler ve politik anlayış dikkate değerdir. Brezilya’nın 1963’ten beri Rabat’ta büyükelçilik açması, 1967’de Brezilya’da Fas Elçiliği kurulmasıyla devam etti. Özellikle 2004 yılında Fas Kralı VI. Muhammed ile Dışişleri Bakanı Benaissa’nın Brezilya’yı ziyareti ilişkilerin önemli bir ivme kazanmasına neden olmuş, iki ülke daha da yakınlaşmıştır. Yukarıdaki ziyaretlerin değişimi, iki ülkenin de istekliliğini yansıtıyor. Fas, Güney Amerika ile daha büyük bir yakınlık aramak için Brezilya ise son yıllarda Arap dünyası ve Afrika’ya gösterilen öncelik olarak, her iki ülkenin pozisyonları uluslararası çeşitli yaklaşımlardan ötürü birleşmiştir.

Brezilya, dünyanın 7. büyük ekonomisi durumunda. Uluslararası çeşitli düşünce kuruluşlarınca 2050 yılına kadar dünyanın 4. ekonomik gücü olacağı tahmin ediliyor. Dolayısıyla Fas’ın Brezilya ile paylaşmak istediği çok şeyi var. Bu bağlamda özellikle insani gelişme açısından aynı değerleri savunmak, sürdürülebilir kalkınma, yoksullukla mücadele ve sosyal dışlanma, demokrasi ve insan haklarının savunulması gibi konularda Brezilya tecrübesini Fas ile pekala paylaşabilir. Brezilya açısından da Fas’ın Afrika’da, Arap ülkelerinde ve bölgesinde oynadığı rol ve yer önemlidir.

Brezilya-Fas Yakınlaşmanın Politik, Ekonomik ve Kültürel Nedenleri Şunlardır:

Brezilya’nın BM Güvenlik Konseyi reformunu veya Konseyde daimi bir koltuk talebini; Fas destekliyor. Brezilya, Birleşmiş Milletler’de çok önemli bir rol oynamakta ve kampanya yürütmektedir.

Filistin ve Kudüs meselelerinde Brezilya Lula ve Dilma iktidarlarında İsrail karşıtı pozisyon takındıklarından Fas, Brezilya ile her zaman ayrıcalıklı ilişkilerini sürdürdü. Uluslararası siyaset açısından benzer refleks göstermektedir. Ancak Brezilya’da 2018 Ekim ayında yapılacak başkanlık seçimlerde Cumhuriyetçi bir adayın başkan olması halinde bir uyuşmazlık yaşanması muhtemeldir.

Brezilya, MERCOSUR (Güney Amerika Ortak Pazarı) ile bugüne kadar, Mısır (Ağustos 2010), Filistin (Aralık 2011) ve Lübnan (Aralık 2014) serbest ticaret anlaşmaları imzaladı. Brezilya hem Afrika kıtası, hem Arap ve Ortadoğu ülkesi hasebiyle Fas’ı, bu ortak pazara dahil ederek her iki ülkeyi/kıtayı açık pazar erişimini arttırmayı amaçladı. Böylelikle ikili ticareti ve çapraz yatırımı genişletmek, doğrudan yabancı yatırımı artırmak için daha büyük fırsatlar sağladı.

Brezilya’nın Afrika’da giderek artan bir yönelişi var. Başta Portekizce konuşulan (Lusofon) Afrika ülkeleri olmak üzere, Afrika ülkeleriyle ekonomik ve kalkınma işbirliklerini büyük ölçüde geliştirdi. Fas ve Brezilya, coğrafi yakınlıktan ötürü Brezilya’nın Afrika açılımında Fas’ın bir üs olmasını istiyor. Brezilya iki büyük uluslararası ekonomik ve siyasi bloğun (BRICS-Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Güney Afrika ve IBSA-Hindistan, Brezilya, Güney Afrika-) bir parçasıdır. Fas, Brezilya üzerinden çeşitli ekonomik işbirlikleri geliştirmek istemekte.

Afrika ile Brezilya, 2002 yılından 2010’a kadar ticaret hacmini 5 milyar dolardan 26 milyar dolara yükseltti. 2014 yılı rakamları 30 milyar dolardan fazlaydı. Brezilya’nın Arap ülkeleriyle yaptığı ticaret, 2002 yılında 6 milyardan 2010’da 20 milyara yükseldi. Brezilya, Fas’ı her iki coğrafyanın ortak bir paydaşı olduğu için stratejik bir pazar olarak görüyor.

Fas, Kuzey Afrika’da tarihsel bağlar üzerinden Brezilya’nın Cezayir ve Mısır’a yakınlaşmasını ticari ve bölgesel bir rekabet gördüğünden Brezilya ile olan ilişkilerinde bu ülkeye ayrıcalıklar tanımaktadır.

Fas, Sahraaltı sınır sorunu yüzünden uluslararası platformlarda sıkıntı yaşamamak için Brezilya’nın dolayısıyla da etkisinden ötürü Latin Amerika ve Portekizce Konuşan ülkeler üzerinden desteğini alma gayretinde. Bu bağlamda Brezilya’nın Fas’ın sınır problemine tarafsız kalması, Fas’ı ziyadesiyle memnun etmektedir. Atlantik Okyanusu’nun her iki yakasında yaşanan tedhiş faaliyetleri ve özellikle uyuşturucu, insan, silah kaçakçılığı noktasında, Afrika kıtasının potansiyeli ve buna yönelik tehditleri Fas ve Brezilya’nın güvenlik konularında işbirliği arayışlarına itmektedir.

Askeri diktatörlük sırasında Brezilya’ya başkanlık eden General Joao Baptista Figueiredo, Fas’ı ziyaret eden ilk yüksek rütbeli Brezilyalı subay olmuştu. 2004 yılında Fas, Brezilya ve Latin Amerika’daki birçok ülkede bölgedeki ortaklıkları ve siyasi ilişkileri çeşitlendirmek, ekonomik ilişkileri genişletmek için Kral VI. Muhammed, Brezilya’ya bir ziyaret gerçekleştirdi. Ziyaret sırasında Brezilya, Fas-Sahra ihtilafı ile ilgili tarafsızlığını pekiştirdi ve tekrar teyit etti. Bununla birlikte, Brezilya’nın her zamanki “küresel” bir aktör olmasına rağmen Afrika’da net stratejik çıkarları tanımlaması gerekmektedir.

EKONOMİK İLİŞKİLER

Son birkaç yılda Brezilya ve Fas arasındaki ikili ticaret azaldı. 2011 yılında ticaret, her iki ülke de 2 milyar dolara ulaşmıştı. Ancak bu seviye 2016 yılında, Fas ile yaklaşık 1,3 milyar dolara indi. Brezilya 2016 yılında Fas’a yaklaşık 488.509.301 doları ihracat, 655.335.447 dolar ithalat gerçekleştirdi. Bu örnek, ticaretin büyüdüğü bir önceki eğilimin tersine döndüğünü gösteriyor. Ekonomin geriye gitmesinin en büyük etkeni, Brezilya iç siyasetinde yaşanan karışıklıklar ve Dilma hükümetin post-modern bir hukuk darbesiyle düşürülmesi ciddi bir güven ve prestij kaybına neden oldu.

Bu ikili ticari etkileşimi daha çok Brezilya’dan şeker, Fas’tan gübre tedariki oluşturmaktadır. İki taraflı ticaret, öncelikli olarak Brezilya’daki tarımsal ürünlere dayanmaktadır. Bu kalem, ihracatın en büyük kısmını temsil ediyor. Şeker kamışı, mısır unu, pamuk ve soya fasulyesi önemli bir rol oynamaktadır. Brezilya’nın Fas ile ticaret dengesini ise Fas tarafından ihracatta fosfat, gübre ve sardalye ön plandadır.

Brezilya’nın 2016’dan beri yaşadığı siyasi istikrarsızlık, döviz devalüasyonu, ekonomik istikrarsızlık ve olumsuz ekonomik büyüme nedeniyle ikili ticaret,  eşi görülmemiş ekonomik bir daralma ile karşı karşıya kaldı. Her ne kadar Brezilya ekonomisi istikrarlı, 2017 yılında, yıllık % 0.6’lık bir büyüme ve 2018’da pozitif projeksiyonlara göre % 2,2’ye varan bir artış gösteriyorsa da bu yavaş büyümeye dönme adımları 2019’un ilk çeyreğine kadar belirsizlik seviyesinde devam edecektir.

Yaklaşık 200 milyonluk nüfusu ile Brezilya, neredeyse Latin Amerika’da sanayi lideri olan bir kıta ülkesidir. Havacılık, tarım, madencilik ve petrol sektörlerinde istihdam sağlamaktadır. Ayrıca dünyanın en büyük etanol üreticisi (şeker kamışı bazlı biyoyakıt). Dünyanın en büyük soya, şeker, sığır eti, tavuk, tütün ve portakal suyu ihracatçısı. Ayrıca gözlerden uzak tutulmaya çalışılsa da, 2007 yılında büyük bir açık deniz petrol ve gaz sahasının keşfi ile Brezilya dünyanın önde gelen ihracatçılarından biri olacaktır.

Brezilya tıp alanında ileri seviyede becerilere sahiptir. Ayrıca hayvan klonlama ve  nükleer güç konularında Brezilya önemli ilerleme kaydetti. Brezilya’dan Fas’a ithalat ile ilgili olarak şeker, şeker kamışı, demir ve çelik, soya, kahve, ahşap, araba şasi ve traktörler yapılmaktadır. Petrol ihraç eden ülkelere (Suudi Arabistan ve Cezayir) ek olarak Fas, Brezilya’ya ihracat yapıyor.

2008 yılında ticaret dengesi Fas’ın lehine oldu (ikili ticaret 1.6 milyar dolara ulaşmıştı) 2009’dan bu yana, Fas için pozitif denge 633 milyon dolar oldu. Fas’ın Brezilya’ya ihraç ettiği ürünler arasında sardalye ve konservelik balık, en önemli ihraç ürünü.  Fosfat ve fosforik asit alanında önemli bir sözleşme yapıldı. Özellikle gübre sektöründe ciddi yatırımlarda bulunuldu. Güney Amerika’da “Bunge Maroc Phosphore” adında bir ortak girişim kurulması için 360 milyon dolarlık bir yatırım yapıldı. Balıkçılık sektörüne ek olarak, fosfat ve bileşen sektörleriyle birlikte petrol kaynakları araştırılması ve kullanılması. Fas el sanatları, turizm ve mimarlık yanında tarım sektöründe de INRA ve EMBRAPA arasında anlaşmalar yaptı. Bunun dışında zeytinyağı, giyim sektörü, kültür, film endüstrisi…

Diğer bir işbirliği, özellikle Güney/Güney işbirliği alanında tarım ve su çok umut verici alanlar. Brezilya, Fas için Güney Amerika ve daha geniş olarak Latin Amerika ülkeleri ve Karayip bir platform olabilir. Benzer bir durum Brezilya içinde geçerli Tanca-Med, Brezilya’nın Avrupa, Afrika veya Arap ülkelerine ihracat ve lojistik bir merkezi olabilir.

Ayrıca, Faslı ve Brezilyalı kurumlarda iki ülke arasında yakınlaşmayı kolaylaştırabilir ve ekonomik işbirliğini güçlendiren destekler sağlayabilirler. Sao Paolo’daki Arap-Brezilya Ticaret Odası, 2007 yılında da kurulmuş olan Fas-Brezilya Ticaret Odası ekonomik ilişkilerin gelişmesinde önemli işlev görmektedir. Brezilya’da bulunan Fas’ın 6 fahri konsolosu (Sao Paulo, Rio, Florianópolis, Curitiba, Belo Horizonte ve Vitoria), ikili ilişkilerin gelişmesinde katkı sağlamaktadır. Mevcut anlaşmalara ek olarak (hava, ticari, kültürel, bilimsel, teknik ve teknolojik işbirliği, mesleki eğitim, turizm vb.) 8 farklı sektörde işbirliği anlaşmaları imzalanmıştır.

FIRSATLAR

Brezilya, Latin Amerika’da en üst düzey ekonomik güç haline geldi ve “Rio de Janeiro, Sao Paulo, Brasilia, Recife ve Porto Alegre” gibi şehirlere göç eden Faslılar tarafından iyi tanınıyor. 2013’ten bu yana, Brezilya-Fas ilişkileri Rabat-Rio de Jenerio ekonomik ekseni gibi büyümektedir. Fas vatandaşları, ülkede ikamet etmek için uzun bir yasal süreç olmasına rağmen, Brezilya’ya vizesiz de giriş yapabiliyor. Yurtdışında yaşamaya karar veren Faslılar Brezilya’yı yeni destinasyon yapıyorlar. Güney Amerika ülkesi, çok kültürlü yaklaşımı ve ekonomik fırsatları nedeniyle Faslı diasporayı adeta kendisine çekiyor.

Faslı Şirketler Genel Konfederasyonu (CGEM) ve Brezilyalı İşverenler Birliği (LIDE) arasında çeşitli ticaret ve sanayi anlaşmalarının imzalandığı bilinmektedir. Ayrıca, Ticaret, Sanayi ve Turizm Odası’nın (Brezilya-Fas) (BCCM) 2014 yılındaki bu oluşumu, her iki ülke arasındaki ekonomik bağları güçlendirdi.

Brezilya Fas Büyükelçiliği’ne göre, Brezilya’da yaşayan 3 binden fazla Fas uyruklu nüfus tahmin edilmektedir. Portekizce konuşulan Brezilya’yı Avrupa ve Kuzey Amerika’daki diğer ülkeler daha fazla tercih etmişlerdir. 2015 yılının sonlarında, Brezilya Senatosu, her iki ülkenin “siyasi, yasal, sosyal, teknolojik, çevresel, kültürel, ekonomik ve finansal” sektörlerini inceleyecek olan Brezilya Parlamentosu’nda Brezilya-Fas Parlamento Grubu’nun oluşturulmasını onayladı.

Fas hava yolu şirketi Royal Air Maroc, Boeing 787 Dreamliner’ı kadrosuna katarak, Brezilya uçuş filosunu değiştirdi. Şu anda, uçuşlar 240 yolcu kapasiteli bir Boeing 767 tarafından yapılmaktadır. Yeni uçaklar, Fas ve Brezilya şehirleri arasındaki uçuşlarda 273 kişiye kadar yolcu taşıyabiliyor. Bu sayede, Etiyopyalılardan sonra  -aynı modeli kullandığı için- Brezilya’ya uçabilen ikinci Afrika şirketi olacak. Buna ek olarak, hava yolu şirketi, haftalık uçuşların sıklığını artırıyor.  Kazablanka’dan Brezilya’ya haftalık sefer sayısını dörde çıkardı. Daha önce, şirketin Brezilya topraklarına haftalık üç uçuşu vardı.

Petrol ve doğal gaz da dahil olmak üzere enerji alanında daha yakın bir işbirliği yapılmalıdır. Brezilya enerjide kendi kendine yeten ülke, teknolojinin gelişmesi için Fas ile birlikte çalışabilir. Derin deniz tabanındaki petrol ve gazın araştırılması, enerji alanında yatırım ve teknoloji geliştirme, her iki ülke için büyüme ve istikrarı güvence altına almak ve enerji güvenliğinin sağlanması için gereklidir. Büyüme ve altyapının vazgeçilmez bir parçası olan enerji içinde önemli bir sektörü temsil etmektedir. Altyapı geliştirme ve çevre koruma ile temsil edilen muazzam olanaklar iki ülke tarafından geliştirilebilir, insan kaynaklarının daha iyi kullanılması ve artırılması ve ekonomik ortaklıkların çeşitlendirilmesi de olası fırsatlar arasında.

Sosyal politikalarda aile yardımı olarak “Bolsa Familia”nın Brezilyalı modeli Fas yetkililerine ilham verdi (Çocuğunu okula göndermek koşuluyla ebeveynlere doğrudan yardım dağıtımı yapıldı). Brezilya ve Fas, tarımda ekonomilerinin önemli bir bölümünü oluşturuyor.  Özellikle EMBRAPA’nın Brezilya’da oynadığı yoğun rol nedeniyle belli seviyelerde üretkenliği arttırmak ve tarımın gelişmesi için çeşitli projelere destek vermektedir. İki ülke de tarım konusunda çeşitli ortak projeler geliştirebilmektir.

Brezilya’nın altyapısını ve lojistiğini yeniden yapılandırması ve modernize etmesi gerekiyor, dağıtım ağlarını geliştirmek ve Afrika pazarlarını ürünlerine açmak için deniz yolları alternatifleri olmalı. Bu kıtada zamanında teslimatı garantilemek ve giriş kapısı olarak Fas’ı kullanmak için frekansta artış oldu. Brezilya ve Fas, özellikle uluslararası uyuşturucu kaçakçılığı için geçiş ülkelerinden, Bolivya, Kolombiya ve Peru’dan Avrupa pazarlarına ulaşmak amacıyla her iki ülke de uyuşturucu kaçakçılığı önlemek için gerekli tedbirleri almalıdır. Her iki ülkede insan kaynaklarının gelişimini desteklemek, özellikle ilişki bağlarını güçlendirmeli. Bu nedenle Brezilya ve Fas, öğrencilerin ve uzmanların değişimi için programlar geliştirmelidir.

Fas’ta Brezilya ve Brezilya’da Fas’ı tanıtarak tatil destinasyonu olarak, her iki ülke kentin ana şehirleri arasında günlük uçuşlar için artan bir talep olacaktır. 2015 yılında 27.000’den fazla Brezilyalı Fas’ı turist olarak ziyaret etmiştir. Bu yönüyle Türkiye’de Afrika turizmini kendi halkına THY referansıyla tanıtmak ve tanıştırmak zorundadır. Bu şekilde Afrika’daki Türkiye’nin görünürlüğü giderek sağlam adımlara yükselişe geçecektir.

SONUÇ

Brezilya ve Fas, daha geniş bir birliktelik inşa etmek için başta Atlantik’te olmak üzere stratejik bir ortaklık geliştirmeli. Bu makalede amacımız, iki ülkenin etkileşimin tespitlerini yaptıktan sonra ilişkileri güçlendirmek için arttırılması gereken birkaç önerme de bulunarak sonuçlandırmaktı. Afrika dışındaki en büyük Afrika nüfusu barındıran ülke konumundaki Brezilya, Afrika ülkeleri için sömürgeci geçmişinden gelen muazzam dönüşüme dayanan aspirasyon rolü dünyadaki en büyük ümit vaat eden ekonomilerden birine haline geldi. Fas ile başarılı bir işbirliği kurmak, çapraz yatırımlara ve kayda değer bir büyümeye olanak tanıyacak gibi gözükmektedir.

Her iki ülkenin coğrafi yakınlığı daha büyük bir etkileşimi teşvik etmelidir. Her ikisi de bölgelerinde yüksek düzeyde etki gösterecek ve küresel olarak global ölçekte etkin bir rol oynamalıdır. Brezilya için Fas, sadece küçük bir pazar olarak algılanmamalıdır zira Fas, Afrika’nın 1.2 milyar insanının pazarına girme kapısı. Fas ise Brezilya’yı fethetmek için büyük bir pazar mesabesinde. Brezilya ve Fas, her ne kadar farklı toplumlar olsa da serbest ticaret, büyüme, sürdürülebilir kalkınma ve yeniden yapılanma söz konusu olduğunda;  ortak değerleri paylaşmak uluslararası sistemin daha adil ve daha kapsayıcı olması ortaklığın daha yüksek düzeyde işbirliği, zihinsel çerçeveler ve ufuk perspektiflerine ulaşması için her birinin oynayabileceği role farklı bir bakış açısı getirebilmedir.

Bu çalışmada, Brezilya ile Fas arasındaki politik ve ekonomik ilişkilerin iyileştirilmesine de odaklanılmıştır. Brezilya, Afrika’da gelişmekte olan bir yatırımcıdır ve bölge ile ticareti yoğunlaştırmalıdır. Fas, Brezilya’nın sadece Afrika’ya giriş kapısı değil, aynı zamanda Arap dünyasına da hizmet edebilecek güçlü bir alt yapıya sahiptir.

Brezilya ve Fas, aralarında daha güçlü bir güven temin edebilmek için ortaklıklarında yeni noktalar oluşturmalı. Özellikle Avrupa veya Amerikan şirketleri tarafından henüz kullanılmayan sektörlerde büyüme ve gelişme sağlanmalıdır. Fas’ın büyümesi 2016 yılında daha küçük olmasına rağmen, negatif tarımsal çıktıdan kaynaklanmıştır. Afrika ve Ortadoğu ülkelerinin % 3 ile % 5 arasında bir büyüme göstermesi beklenirken; Fas, farklı işbirlikleri ve turizm sayesinden nispeten hafif hasarla bu süreci atlatmıştır. Bu bağlamda Fas, Brezilya ile uzun süreli bir ortaklık kurmaya olan ilgisini artırmalıdır.

Fas, Brezilya için en önemli stratejik ortak haline gelmelidir. Farklı, daha yoğun bir iş olmasına rağmen ekonomik, kültürel ve politik bağlar teşvik edilmelidir. Bu süreç boyunca fikir ayrılıkları elbette olacaktır. Brezilya’nın anlaması önemlidir. Fas’ın hem yurt içinde hem de uluslararası alanda yaşadığı zorluklar vardır. Her iki ülke de büyük bir ihracatçı olan Brezilya’nın, özellikle de tarımda birbirini tamamlamanın yollarını bulmak güvenilirlik ve katma değer artışı sağlamak için projelerin geliştirilmesi için stratejik bir ortak haline gelmelidir. Ezcümle, gelecek Brezilya ve Fas için parlak görünüyor…

 KAYNAKÇA

IMF. Report for Selected Countries and Subjects. http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=89&pr.y=7&sy=2012&ey=2019&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=223&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=

Mialhe, J.L. O Brasil e as Organizações Internacionais : Operação de paz, integração regional e o déficit de legitimidade. http://www.salesianocampinas.com.br/unisal/downloads/art08cad03.pdf

Ministério Da Agricultura. Brasil e Marrocos Anunciam Comitê Consultivo Agrícola pra Facilitar Comércio Bilateral. http://www.agricultura.gov.br/comunicacao/noticias/2016/11/brasil-e-marrocosanunciam-comite-consultivo-agricola-para-facilitar-comercio-bilateral

Ministério Das Relações Exteriores. Acordo Quadrado Sobre Comércio entre o MERSOCUL e o Reino de Marrocos, http://dai-mre.serpro.gov.br/atos-internacionais/multilaterais/acordo-quadrosobre-comercio-entre-o-mercosul-e-o-reino-do-marrocos

Ministério Das Relações Exteriores. Protocolo de Cooperação entre o Governo da República Federativa do Brasil e o Governo do Reino de Marrocos nos Campos de Meio Ambiente e de Gestão de água.

http://dai-mre.serpro.gov.br/atos-internacionais/bilaterais/2008/b_126

http://www.itamaraty.gov.br/en/component/content/article?id=6146:the-kingdom-of-morocco

http://www.imuna.org/resources/country-profiles/morocco

http://www.melhoresdestinos.com.br/royal-air-maroc-boeing-787-dreamliner.html