Gambiya’nın seçimlerinin hemen ardından eski başkan Yahya Jammeh, Afrika’da genelinde hiç görünmemiş şekilde televizyonun karşısına geçerek kendi yenilgisini kabul etti ve ana muhalefet partisi başkanı Adama Barro’yu telefon aracılığıyla tebrik edip başarılar diledi. Ancak uluslararası camia ve Afrika liderleri tarafından hoş karşılanan bu tutumdan henüz bir hafta geçmişti ki tekrardan basının karşısına geçip bu sonuçları kabul etmediğini ve seçimlerin yüksek mahkemede iptal edilmesi için başvuracağını dile getirerek hem ulusal hem de uluslararası medyada şaşkınlığa neden oldu.
İlginçtir ki bu seçimlerden önce muhalefet partileri, Gambiya’daki seçim sisteminin gözden geçirilmesini zaten talep etmişlerdi. Seçime katılan partilerin resim ve simgelerini içeren oy pusulalarıyla değil, küçücük cam toplarıyla yapılan seçim, 1960’tan beri değişmemiş adeta devlet geleneği haline gelmiştir. Kısacası, seçmenin lehine oy kullanmak istediği adayın resmini içeren metal kutuya bir tane cam topçuk atması yeterli…
Jammeh ve seçim komitesi, bu eski seçim sisteminin değiştirilmesini Seçim Kurulu’ndan istese de bu taleplere olumlu bir dönüş yapılmadı. Aksine bu talebe karşı çıkılarak bu uygulamanın, ülkenin okuryazar sınıfının çok az sayıda olması nedeniyle büyük kolaylıklar sağladığı vurgulandı. Esasında bu hamleyle süreç bulandırılmak isteniyordu ki karşılık da görmeyince ikinci aşamaya geçildi ve çıkan seçim sonuçları neticesinde ortam gerilmeye başladı.
Gambiya’nın Yeni Başkanı Adama Baro
Gambiya’nın yeni seçilmiş Demokrasi ve Birlik Partisi Başkanı Adama Baro, siyasetten önce gayrimenkul alanında iş adamı olarak meşhur olmuş biriydi. Azınlık olan Fülani kabilesine mensup olan Baro, 16 şubat 1965’te başkent Banjul’dan 500 km uzaklığında bir köyde doğdu. İlkokulu Kuba Kunda köyünde, liseyi ise Banjul’daki Karap adasındaki İmam Hatip Lisesi’nde okudu. Burslu olarak 2000 yılında İngiltere’ye gidip bir taraftan gayrimenkul alanında ihtisas yaparken diğer yandan geçinmek için bir güvenlik şirketinde çalışmaya başlamıştı. 2006’da Gambiya’ya döndüğündeyse bir gayrimenkul şirketi kurdu. 1996’dan beri siyaset alanına giren Baro, birçok kişi tarafından bilinmiyordu; ancak Demokratik ve Birlik Partisi lideri olan Hosini Draboy’un Jammeh tarafından hapse atılması sonucunda partinin ikinci adamı olarak siyasi sahneye çıktı ve Jammeh ile rekabete tutuştu.
Jammeh Neden Seçimleri Kaybetti?
Gambiya eski başkanı Jammeh’in, başkanlık sürecinde takip ettiği politikalara bakıldığında bu yenilgiye uğramasının temelinde çok stratejik bazı yanlış adımlar atması yanında yanlış politikalar izlemesi yatmaktaydı. Gambiyalıların büyük çoğunluğu, Jammeh’in Commonwealth’ten çıkması, ardından Gambiya’yı İslam devleti olarak şeriat ilan etmesi, ülkenin yalnızlığa ve dünya siyasetinde ise belirsize doğru sürüklediğini düşünmektedirler. Bu yüzden Demokrasi ve Birlik Partisi’nin programının aldığı en önemli kararlardan biriyse bu topluluğa geri dönerek yaptığı hatalı dış politikaları gözden geçirmek oldu. Jammeh’in hükümeti sırasında polis teşkilatı ve Milli İstihbarat biriminin, halka ve özellikle siyasetçi ve gazetecilere karşı aşırı baskı uyguladığı bilinmekteydi. Halk, Jammeh’in askeri bir lider olduğuna inanarak bu baskıların emrini onun verdiğini düşünmüş, dolayısıyla bu siyasete adeta “dur” demeyi tercih etmiştir.
Ayrıca azınlık olan Jola kabilesine mensup olduğu için kendisine karşı çıkan Mandingo gibi diğer kabile mensuplarını imha etmekle tehdit etmesi toplum nezdinde tedirginliğe sebebiyet vermişti. Bu gibi sözler, Birleşmiş Milletler Soykırım Sorumlusu Adama Diagne tarafından kınanmış ve insanlık dışı, şiddete yönelik bir açıklama olarak nitelenmiştir. Bu açık hamle, beraberinde uluslararası arena yalnızlaşmayı beraberinde getirmiştir. Yukarıda saydığımız yanlışlara karşı duran muhalefet partilerinin özellikle koalisyon sürecindeki rolünün unutulmaması gerekir. Nitekim birçok partinin UPD çatısı altında toplanmasının yenilgide çok etkin bir rolü vardır.
Jammeh Neden Yenilgiyi Reddetti?
Yenilgiyi kabul ettikten sonra Jammeh’in geri adım atmasının sebepleri nelerdi? Acaba muhalefetin bunda bir rolü/payı var mıydı?
Bazı analistlere göre, Baro ve ekibi sarayın yolundayken farkında ol(a)madan büyük yanlışlar yaparak Jammeh’in iktidarı bırakmamasına sebep olmuşlardır. Bu yanlışların en önemlileri;
– Daha yönetimi teslim almadan Baro ve ekibi, zımnen Yahya Jammeh’in yönetimi sırasında işlediği cinayetlerden dolayı yerel mahkemelerde yargılanacağını söylemeye başlamışlardır. İktidardayken ve sayısız muhafızla korunmakta olan Jammeh gibi ne yapacağı belli olmayan bir başkana yönelik bu açıklama, büyük bir hamle hatasıydı. En azından ilk aşamada böyle bir öncelik muhalefet sürecine zarar vermişti.
– Koalisyonun yaptığı açıklamalar arasında Jammeh’in yurtdışına çıkmasının yasaklanması, inzivaya çekileceği çiftlikte zorunlu ikamet cezasına (göz hapsine) çarptırılması ve askeri kadrodaki müttefiklerinin ise hapse atılmasını talep etmeleridir. Koalisyon üyesi olan Gambiya Eski Başkanı Dawuda Diawara’nın Müsteşarı Fatımatu Diallo’nun dile getirdiği bu talep, Jammeh’in sonu gibi Hüseyin Habre ve Loran Bagbo gibi bazı Afrikalı liderlerin de sonunun geleceği varsayımıyla muhalif kanatta büyük tehlike doğurdu.
– Seçimi kazandıktan hemen sonra Baro, hapishanedeki bazı muhalefet parti liderlerinin kefaletle serbest bırakılmalarını sağlamıştı. Ancak bunun gibi adımlar, iktidarın teslim alındığı günde atılması gerekiyordu. Zira muhalif bir liderin serbest bırakılması, eski başkanın hapse atılması anlamına gelebilirdi.
– Dakar ile normalleşme açıklaması ise kilit bir role sahipti. Bilindiği üzere sosyal, etnik ve dil bakımından Senegal ve Gambiya araları ayrıl(a)mayan iki devlettir. Ancak Senegal Cumhurbaşkanı Macky Sall ile Yahya Jammeh arasındaki siyasi ilişkilerin bozulma bulmacasını hala çözebilmiş değiliz. Acaba her ikisi de Frankofon-Anglofon ilişkisinden mi etkilendi? Muhtemelen Senegal’in güneyindeki isyanın Jammeh tarafından desteklendiği iddiası, bu kötü ilişkinin esası olabilir, ancak Jammeh hala bu iddiayı reddetmektedir. Neyse ki Adama Baro ve ekibi, henüz iktidara geçmeden Dakar ile ilişkilerin düzeltilmesi için söz verdi ki bu durum, Jammeh’in düşmanlarından birinin kucaklamak demekti. Ancak elbette ki bu hamle, onu kışkırtmış olmalıdır.
– Dış güçlerin geri gelme çağrısı, Baro ve ekibinin programının içerdiği Commonwealth’e geri dönüş manasına geliyordu. Bu talep, Yahya Jammeh tarafından emperyalizmin ülke topraklarına geri gelme çağrısı olarak algılanmıştı. Nitekim bu iddiaya okuma yazma bilmeyen halkın % 50’sine inandırmak Jammeh için pek de zor olmadı.
Senegal, Gambiya’ya Müdahale Edecek Mi?
Macky Sall’in bu duruma karşı yaptığı açıklamalardan anlaşıldığı üzere; Senegal’in Gambiya’ya silahlı bir müdahalede bulunması söz konusu değildir. Zira Senegal’in Özel Kuvvetleri’nin Adama Baro’yu koruma altına alıp almayacağı sorusuna olumsuz cevap vermesi de mevcut durumu özetliyordu. Jammeh’in ikna yoluyla uzaklaştırılabileceğine inanan Macky, onun geleceğiyle alakalı tatmin edici bir garanti verilmesi gerektiğini belirtmektedir.
Burada 1981 yılında Gambiya’da meydana gelen darbenin Senegal tarafından püskürtülmesini hatırlatmak gerek. Bu nedenle askeri çözümün son çare olarak kullanılması gerekmekle birlikte diplomatik yollarla sonuca gidilmesi bu süreçte büyük önem arz etmektedir. Zira bu sorun Senegal-Gambiya arasında var olan değil, bölgesel bir meseledir. Bu süreçte Yahya Jammeh’in Ocak 18’de yönetimi teslim etmesi için Sierra Leone Devlet Başkanı önderliğinde Batı Afrika Ekonomik Topluluğu (ECOWAS)’ndan bir delege Banjul’a gelmiş; ancak olumlu sonuç elde edemediğini de unutmayalım.
Yepyeni Bir Durum…
Bunun için geçen Çarşamba günü (ECOWAS) olarak Senegal’in önderliğinde bölgeye askeri bir müdahalenin ön mutabakat metni imzalanmıştır. Sierra Leone Cumhurbaşkanı Ellen Johnson-Sirleaf’ın imzaladığı bu karara göre, hem Adama Baro’yu koruma altına almak hem de Yahya Jammeh’i ortadan kaldırmak adına ortak askeri kuvvetler kurulacaktır. Henüz uygulanma şartları belli olmayan bu karar, ECOWAS, BM ve AB tarafından da desteklenecektir.
Süreç devam ederken bu hafta içerisinde Jammeh’in devlet kanalında 3 gün boyunca çıkmamasının ardından sosyal medyada, kendi korgenerali tarafından kendisine darbe yapıldığı söylentileri ortada dolaşmaya başladı. Ancak bu açıklamanın hemen ardından Jammeh, basının karşısına çıkarak sağ ve selamette olduğunu, bu haberin arkasında ise Baro’nun olduğunu iddia ederek ortalığı karıştırmak için bunu yaptığını iddia etti.
Jammeh’in Senegal’e Sığınma İşaretleri
Gambiya’da askeri müdahale olma ihtimale karşı, geçen Pazartesi’den beri Banjul’dan ve memleketin farklı bölgelerinden çok sayıda kişi Senegal’e göç etmeye başladı. Hafta sonunda yoğunlaşacağı tahmin edilen bu göç dalgası, bölgedeki ticari dengelere de yansımaya başladı. Halkın bir diğer kısmıysa, Ocak ayının 19’unda yönetimi teslim etmediği takdirde Jammeh ile mücadeleye girişeceklerini kamuoyuna duyurarak kendisine tehdit etmeye başladılar.
Çözüm, Gambiya Silahlı Kuvvetleri ile Din Adamlarından Geçiyor…
Jammeh’in sandığın kararına rıza göstermeyip çıkan sonucu reddetmesi, sendikalar, işçiler gazeteciler vb. gibi Gambiya toplumunun bütün kesimleri tarafından kınanmıştır. Ancak bu süreçte ordu kanadından halen ses çıkmadı. Hatırlatmamız gerekirse; Jammeh, Baro’ya başarı dilediğinde Korgeneral’de Baro’ya başarı dileyerek meşruiyetten yana olduğunu ifade etmişti. Ancak Jammeh, geri adım atınca ordunun en üst rütbelisi de geri adım attı. Bize öyle geliyor ki; Jammeh–Silahlı kuvvetler (Ordu) ilişkisi, -yerel halkın deyimiyle- yüz-sakal ilişkisidir ve biri nereye dönerse diğeri de onunla beraber aynı yöne dönmektedir. Asker kanadın endişesinin, Jammeh’in yönetimi altında kazandıkları itibar, saygınlık ve ayrıcalığın Baro’nun yönetimi altındayken ne/nasıl olacağı sorusu olmalıdır. Bu yüzden Jammeh’in yanında yer almayı tercih ettikleri aşikârdır.
Din adamlarının etken rolü ise memleketi bu zor durumdan isterlerse gerçekten çıkarabilecekleridir. Zira Jammeh’in dindarlık iddiasını vesile olarak kullanırlarsa, kendisini ikna etmeleri kuvvetle muhtemel gözükmektedir. Zira eğer onların bu konudaki teklifini kabul etmezse Jammeh’in, dini sadece kılıf olarak kullandığı ve siyasete alet ettiği ortaya çıkacaktır.
Durum hala sıcaklığını koruduğundan Gambiya seçimlerinin sonuçlarına dair nihai bir şey söylemek için henüz erken. Ancak zaman her şeyin ilacıdır fehvasında önümüzdeki günlerde her şey ortaya çıkacaktır. Takipteyiz…
