Afrika’da Covid-19’un ilk vakaları çıkar çıkmaz, salgının kıta üzerinde yaratacağı olası etkiler üzerinde bilim insanları ve uzmanlar, tahmin ve öngörülerde bulunmuşlardır. Salgının en kötü tarafı olarak gerekli yetişmiş uzman insanların ve sağlık altyapılarının yetersiz olduğu düşünülen bölge ülkelerinde görüleceği düşünülmekteydi. Durum öyleyken, beklenen senaryoların ortaya çıkmaması için çok büyük çabalar sarf edilmiştir. Afrika halklarının tüm kesimlerinde tehlikenin farkına varılmış ve en yüksek duyarlılık gösterilmiştir. Sağlık alanında kullanılan yüksek teknolojili araç ve ekipmanların neredeyse tamamı dışarıda üretilip ithal edilmekteydi. Bu süreçte bu türlü ihtiyaçların dışarıdan karşılanması zor olduğu gibi maliyeti de yüksekti. Dolayısıyla Afrika’nın yerli teknolojik çözümlerinin ortaya çıkması her zamankinden daha fazla gerekli hale geldi. Salgına teknolojik yönden cevap verebilmek için üniversiteler, şirketler ve bilim insanları devletlerin yanında yer aldılar. Böylelikle Senegal’den Uganda’ya, Tunus’tan Nijerya’ya büyük bir seferberlik başlatıldı.
Covid-19 salgını, Çin’den diğer ülkelere sıçramaya başladığı andan itibaren tüm dünyaya korku saldı. Ülkeler, buna karşı nasıl hazırlıklı olabileceği ve en az zararla nasıl atlatabileceğinin arayışı içine girdiler. Sağlık kapasiteleri ve tıbbi envanterler gözden geçirildi. Bu salgınla mücadele etmek için en çok ihtiyaç duyulan şey kesinlikle koruyucu ekipmanlar, test kitleri ve solunum cihazlar oldu. Kuzey ülkelerinde var olan eksiklikler giderilmeye başlandı. Solunum cihazları ve test kitleri ihtiyaçları karşılamak için fabrikalar- özellikle otomobil üretim tesisleri- seferber edildi. Aynı kararlılık Afrika’da da görüldü. Kıtada bazı ülkeler bu defa dışarıdan bir yardım gelmesini beklemeden ihtiyaç duyulan bazı cihazları ve aletleri, sahip oldukları imkânlar çerçevesinde üretmeye koyuldular. Afrika’da tükenmeyen tek şey yaratıcılıktır. İnsanlar kendi ihtiyaçlarını karşılamak için kısıtlı imkânlarla hep kendi çözümlerini ürettiler. Bu bağlamda Afrika’da hayat bulan ve günümüzde başlı başına bir sektör haline gelen mobil bankacılığı örnek olarak verilebiliriz.
Nijerya, Gana, Güney Afrika ve Uganda’da uygun maliyetli ve yerli solunum cihazları üretmek için önemli çabalar sarf edildi. Uganda’da Makerere Üniversitesi ve yerli araba üreticisi Kiira Motors, bu aleti kendi imkânları ile geliştirmek için iş birliği yaptılar. Afrika’nın ilk yerli araba üreticisi olan Nijerya merkezli Innoson Motors da benzer bir girişimde bulundu. Araba üretimini durdurup salgınla olan mücadeleye katkı sağlamak için fabrikalarında solunum cihazı üretimini başlattılar. Gana’nın önde gelen eğitim kurumlarından Academic City Üniversitesi’nde bir mühendis grubu, seri üretime geçmek için gerekli fonlar toplayamamış olsa da kısa bir süre içinde bir solunum cihazı prototipi geliştirmeyi başardı. Güney Afrika’da, üretilen ara parçalar ile 10.000 cihaz üretmek için devlet tarafından bir Ulusal Vantilatör Projesi başlatıldı.
Salgın başladığında Afrika ülkeleri, Covid-19 test kitleri problemi ile karşı karşıya kaldılar. Çin, “Jack Ma Vakfı” aracılığıyla 54 Afrika ülkesine ekipman yardımında bulundu ve bu şekilde kıtanın ihtiyacı belli ölçülerde karşılandı. Fakat kısa süre içinde Çin menşeli Covid-19 test kitlerin verdiği sonuçların güvenirliği tartışma konusu oldu. Salgının kontrol altına alınması için önce güvenilir test kitlerine sahip olunması şarttı. Bu sorun için de elbette yerli çözümler ortaya çıkacaktı. Covid-19 test kitleri konusunda Senegalli bilim insanları kayda değer çalışmalara imza attılar. Geliştirdikleri Covid-19 test kitleri, 10 ile 20 dakika arasında sonuç verebilmektedir. Bu kitlerin birim maliyeti de sadece 1 ABD dolarıdır. Benzer çalışma Fas’ta da yapıldı. 10 yıldan fazla süredir ar-ge alanında faaliyet gösteren MAScIR Vakfı da kendi Covid-19 test kitlerini geliştirmeyi başardı.
Tıbbi aletler dışında, sağlık personellerine yardımcı olacak ve hatta işlerinin bir kısmını yapabilecek robotlar da bazı Afrika ülkelerinde geliştirildi. Senegal’de Covid-19 hastalarına ilaç ile yemek götürebilecek ve hatta ateş ölçebilecek robotlar Politeknik Yüksekokulu tarafından geliştirildi. Tunus’ta benzer bir girişim, teknoloji şirketi Enova Robotics tarafından 2015’ten beri yapılmaktadır. Termal kameralara sahip olan bu robotlar salgın sırasında devlet tarafından yoğun olarak kullanılmaktadır. Sokağa çıkma yasağı getirildiği andan itibaren sokakta yasağa uyulması ve insanlara duyurular yapılması noktasında P-Guard adlı robot, emniyet güçleri kullanılan önemli bir diğer cihaz.
Tüm dünyayı etkisi altında alan Covid-19 salgını süresince Afrika ülkeleri büyük baskılarla karşı karşıya kaldılar. Bir taraftan salgının kıtadaki olası sonuçları hakkında kurgulanan senaryoların gerçekleşmemesi için mücadele edilirken diğer tarafta mevcut kısıtlılıklar içinde salgınla nasıl mücadele edileceğinin sınavını verilmektedir. Bu süreçte yaratıcı zekaya sahip Afrikalılar kendilerini gösterdiler. Alışık olduğumuz Afrika imajının aksine yenilikçi, girişimci, mücadeleci, teknolojiye ayak uyduran ve kararlı olan bir Afrika karşımıza çıktı. Bu salgın kıta ülkelerine bir uyarı etkisi yapmış olduğu gibi, bu türlü krizler ortaya çıktığında kendi başlarına nasıl mücadele edecekleri konusunda da bir özgüven kazanmalarını sağladı.
