Afrika’nın Milyarderleri

Bu yazımızda sürekli yoklukları ve yoksullukları ile gündeme getirilen Afrika kıtasının en zenginlerini ele alacağız. Forbes’in 2017 yılı verilerine göre Afrika’da yaşayan 21 Afrikalı milyarder bulunmaktadır. Söz konusu 21 Afrikalı milyarder 70 milyar dolar civarında bir serveti ellerinde tutmaktadırlar. Güney Afrika ve Mısır’ın 6’şar milyarder ile üstünlüğe sahip oldukları listede toplamda 7 ülkeden (Güney Afrika: 6, Mısır: 6, Nijerya: 3, Fas: 3, Angola, Cezayir ve Tanzanya) isimler bulunmaktadır. 21 Afrikalı milyarder arasında en zengin isim, 12.1 milyar dolar değerinde bir servete sahip olan Nijeryalı Aliko Dangote’dir. Sıralamadaki en yaşlı isim iki oğlu da milyarderler listesinde bulunan 87 yaşındaki Mısırlı Onsi Sawiris olurken, en genç isim ise 42 yaşındaki Tanzanyalı Mohammed Dewji’dir. Ayrıca belirtilen 21 milyarder arasında 2 kadın milyarder de bulunmaktadır. Angola’nın eski devlet başkanının kızı olan Isabel Dos Santos ve Nijeryalı kadın girişimci Folorunsho Alajika toplamda 4.8 milyar dolar değerinde bir servete sahiptirler.

Forbes’ın her yıl yayınladığı listeler incelendiğinde Afrikalı milyarderlerin sayısında geçtiğimiz yıllara göre düşüş yaşandığı görülebilmektedir. Örneğin 2014 yılında Afrikalı milyarderlerin sayısı 28’i bulurken, 2015 yılında bu sayı 23’e, yazımızın konusu olan 2017 yılında ise 21’e düşmüştür. Milyarderlerin yatırım yaptıkları sektörler düşünüldüğünde telekomünikasyon, madencilik ve petrol sektörleri baskın ağırlıkları ile dikkat çekmektedirler. Dikkat çeken bir başka nokta ise zenginin oldukça zengin, yoksulun ile alabildiğine yoksul olduğu kıtada zenginliğin nasıl sınırlı ve belli bir cenahın ellerinde toplandığıdır. Sözgelimi 21 milyarderin  10 tanesi Mısır (6), Fas (3) ve Cezayir (1) kökenlidir.  Geri kalan 11 milyaderin 6’sının da Güney Afrikalı olduğu düşünülürse, bu dört ülke dışında kalan kıtadaki 50 ülkeden yalnızca 3’ünde milyarder bulunmaktadır. Ayrıca Mısırlı milyarderlerin yarısı Kıpti (Hristiyan) kökenliyken, diğer yarısı Müslüman kökenlidir. Nüfusun önemli bir kısmının Müslüman olduğu Afrika kıtasında, zenginliğin başta Hristiyanlar olmak üzere farklı dinden bireyler arasında paylaşıldığı görülmektedir. 21 milyarderin 8’i Müslüman, 12’si Hristiyan ve 1’i Yahudi’dir. Ayrıca beyazlar ve melezler harici Afrikalı siyahi milyarderlerin sayısı ise  5’i geçmemektedir. Petrol üretiminin yaygın olduğu ülkelerden çıkan milyarder sayısı ve/veya geçmişte sömürgecilerle iyi ilişkiler kuran ailelerin bir kısmının milyarder statüsüne yükselmiş olması da dikkat çeken diğer hususlardandır.

ZİRVEDEKİ İLK 10

Afrika’nın en zengin ilk 10 milyarderinin haklarındaki bazı bilgiler şu şekildedir:

1- Aliko Dangote

Yaş: 60

Ülke: Nijerya

Gelir: 12.1 milyar dolar

Sektör: Çimento, Şeker, Un

Forbes’in 2017 yılı verilerine göre Afrika’nın en zengin iş adamı olarak dikkatleri üzerine çeken Aliko Dangote, dünya milyarderler listesinde ise 105. sırada kendine yer buldu. Aslında birkaç yıl öncesine kadar serveti 20 milyar doların üzerinde bir miktara karşılık gelen Nijeryalı milyarder, olumsuz ekonomik koşullar nedeniyle ülke parasının değer kaybetmesi sonucu dolar bazında 10 milyar doların üzerinde bir zarara uğradı. Yine de, Dangote’nin ekonomik başarı hikayesi başta ülkesinden olmak üzere birçok Afrika ülkesinden  girişimcilere ilham kaynağı olmuş durumda. 1997 yılında Nijerya’da kurduğu küçük bir şirket ile sanayi sektörüne adım atan başarılı iş adamı günümüzde ülkesinin ve kıtanın en büyük çimento üreticisi olmasının yanı sıra, çimento sektöründen petrole birçok farklı alanda faaliyet gösteriyor. Ülke çapında 20.000’in üzerinde Nijerya vatandaşına istihdam olanağı sağlayan Afrikalı milyarder, ülke  dışında da sayısı 15’i geçen çeşitli Afrika ülkelerinde kurdurduğu çimento fabrikaları ve Kenya ile Zambiya gibi ülkelerde sahip olduğu madencilik lisansları ile biliniyor. Üniversite eğitimini Mısır’ın ünlü üniversitelerinden biri olan el-Ezher üniversitesinde tamamlayan Dangote, birçok farklı alanda doğru yatırımlar yapmasının ve gerek kendi ülkesinde gerekse diğer Afrika ülkelerinde istihdam olanakları sunmasının neticesinde çimento, şeker ve un ile ün saldığı ve zenginleştiği Afrika pazarında yerini sağlamlaştırmış gibi görünüyor. “Afrika’nın altın çocuğu” olarak nitelendirilen, evli ve üç çocuk babası Aliko Dagote’nin kıtanın sürekli ön plana çıkarılan yoksulluk ile olan mücadelesinde aktif rol alması isteniyor ve bekleniyor.

2- Nicky Oppenheimer

Yaş: 72

Ülke: Güney Afrika

Gelir: 7 milyar dolar

Sektör: Elmas ve mücevher sektörü

Güney Afrika’nın en zengini ve Afrika kıtasının en  zengin ikinci milyarderi olan Nicky Oppenhimer, dünya milyarderler listesinde 234. sırada yer alıyor. Güney Afrika’nın cazibe merkezlerinden biri olan Johannesburg’ta yaşayan evli ve bir çocuk babası Oppenheimer, üniversite eğitimini Oxford Üniversitesi’nde tamamladı. Geçmişte sektöre adım atması ile beraber “De Beers Madencilik Şirketi” ve dedesi tarafından kurulan Anglo-American Şirketi’nde başkanlık görevinlerini yürüten Oppenheimer, Rusya ve Avustralya’nın kıtadaki elmas rekabetine dahil olmasıyla beraber onlarla giriştiği rekabet ile biliniyor. Her ne kadar kendisi ve ailesi gerek Afrika’nın gerekse dünyanın en zengin milyarderlerinden olsa da, gerek Oppenheimer ailesinin elde ettikleri servetin gerekse kurdukları şirketler sömürgecilik dönemi pratiklerinden oldukça yoğun bir şekilde faydalandığı bilinen bir gerçek. Dolayısıyla Oppenheimer ve ailesi Afrika’da sömürgecilerin gelişi ile birlikte zenginleşen ve söz sahibi olmaya başlayan milyarderler arasında değerlendiriliyor.

3- Mike Adenuga

Yaş: 64

Ülke: Nijerya

Gelir: 5.8 milyar dolar

Sektör: Telekomünikasyon, petrol

Evli ve 7 çocuk babası olan Mike Adenuga Nijerya’nın en zengin ikinci, Afrika’nın ise en zengin üçüncü milyarderi konumunda. Dünya milyarderler listesinde 250. sırada yer alan Nijeryalı, ülkesinin önemli şehirlerinden Lagos’ta yaşamını ve faaliyetlerini sürdürüyor.  Servetini büyük oranda telekomünikasyon sektörüne borçlu olan Nijeryalı milyarderin sahibi olduğu Globacom Nijerya’nın en büyük ikinci telekom operatörü konumunda ve 36 milyon kullanıcıya hitap ediyor. Globacom ayrıca Gana ve Benin gibi Nijerya dışındaki ülkelerde de faaliyet gösteriyor. Üniversite eğitimini New York’ta bulunan Pace Üniversitesi’nde alan Nijeryalı milyarderin aynı zamanda petrol üretimi alanında da faaliyet göstermeye başlaması ise etki alanının oldukça genişlemesine neden olmuş. Tıpkı Afrika’nın en zengin ismi olan Dangote örneğinde olduğu gibi, Adenuga’nın serveti de Nijerya’nın kötü yönetilen ekonomisinden ve ulusal paranın değer kaybetmesinden olumsuz yönde etkilenmiş. Yine de üniversite yıllarında taksi şoförlüğü yaparak eğitimini sürdüren Adenuga, 6 milyar dolara yaklaşan serveti ile kıtanın ve dünyanın önemli milyarderleri arasında kendine yer bulmuş durumda.

4- Johann Rupert

Yaş: 67

Ülke: Güney Afrika

Gelir: 5.5 milyar dolar

Sektör: Lüks ürünler

Güney Afrika’nın Cape Town şehrinde yaşayan evli ve üç çocuk babası Johann Rupert, ülkesinin en zengin ikinci, kıtanın en zengin üçüncü milyarderi olma konumu ise kendisi ile aynı miktarda servete sahip olan bir başka Güney Afrikalı Chrisroffel Wiese ile paylaşıyor. 2017 verilerine göre dünya milyarderler listesinde ilk 250 kişi arasında yer alan Rupert’in sahibi olduğu zenginlik kısmen ülkede bir zamanlar etkili olan beyaz sömürgeciliğinin bir ürünü niteliğinde. Her ne kadar sahibi olduğu “Compaigne  Financiere Richemont” isimli şirketin merkezi İsviçre’de olsa da, şirketin hissedarları ve yöneticileri olan isimlerin neredeyse tamamı Güney Afrikalı. Söz konusu şirket, 1998 yılında Johann Rupert’in babasının 1940 yılında kurduğu ve tütün alanında faaliyet gösteren  Rembrandt Grup Limited Şirketi’nin yatırımlarından faydalanarak kuruldu. Johann Rubert’in diğer bir çok alanda da yatırımları bulunuyor.

4- Christoffel Wiese

Yaş: 76

Ülke: Güney Afrika

Gelir: 5.5 milyar dolar

Sektör: Perakendecilik

Forbes’in verilerine göre Afrikanın en zengin dördüncü ismi olma vasfını vatandaşı Johann Rupert ile paylaşan Christoffel Wiese dünya milyarderleri arasında da ilk 250 isim arasında kendisine yer bulmuş durumda. Evli ve üç çocuk babası olan Güney Afrika’lı milyarder, ülkesinin başkenti Cape Town’da yaşıyor. Servet edinimi yolunda alışılmışın dışında bir sektörde faaliyet göstermesi ile karşımıza çıkan Wiese, günümüzde 30 farklı ülkede 11.000’den fazla perakende mağazasının sahibi ve yöneticisi hükmünde. Wiese, bu sektörde Afrika’nın ve dünyanın önde gelen isimleri arasında. Kendisini Güney Afrikalı bir melez olarak nitelendirilen Wiese’in başı zaman zaman Güney Afrika hükümeti ile de derde girmiyor değil. Örneğin Güney AFrika’lı milyarder Ağustos 2012’de ülke hükümetince 270 milyar dolardan fazla vergi kaçırmakla suçlanmıştı. Çok sayıda şirketin yönetim kurulunda  yer alan Wiese, her ne kadar perakencelik alanın da ün yapsa da, yatırımları bu alanla sınırlı kalmamakla ve altın ve elmas madenciliği ile gayrımenkul şirketleri noktasında da çeşitli faaliyetleri bulunmaktadır.

6- Nassef Sawiris

Yaş: 56

Ülke: Mısır

Gelir: 5.3 milyar dolar

Sektör: İnşaat, Kimyasal Maddeler

Dünyanın en zengin milyardeleri sıralamasında 269. sırada yer alan evli ve 4 çocuk babası Nassef Sawiris, Mısır’ın başkenti Kahire’de yaşıyor. Ülkesinin en zengin iş adamı olan Sawiris, aile şirketi Orascom’un bir parçası ve dünyanın en büyük azotlu gübre üreticilerinden biri olan “Orascom İnşaat Endüstrileri” isimli şirketin sahibi. Şirket 2015 yılından itibaren Orascom İnşaat ve Orascom İnşaat Endüstrileri isimleriyle ikiye ayrılmış durumda. Kıpti kökenli olan Mısırlı iş adamı ayrıca Adidas’ın hisselerinin de % 7’sini elinde bulunduruyor. Üniversite eğitimini Chicago Üniversitesi’nde tamamlayan Sawiris’in, 2015 yılında Mısırlı öğrencilerin faydalanması için babasının -ki babası ve kardeşi de Afrikalı milyarderler listesinde- adına açılan bir burs programına, 20 milyon dolar bağış yaptığı biliniyor. Kendisi ve ailesi Mısır’ın önde gelen zenginlerinden.

7- Naguib Sawiris

Yaş: 63

Ülke: Mısır

Gelir: 3.7 milyar dolar

Sektör: Telekomünikasyon

Evli ve 4 çocuk babası olan Sawiris, Afrika’nın en zegin 7. milyarderi. Naguib Sawiris’de Mısır’ın en zenginlerinden olan kardeşi gibi aile şirketleri olan Orascom’un başında. Fakat ağabey Naguib Sawiris’in kardeşi Nassef Sawiris’ten farklı inşaat sektörü ve kimyasal ürünler üzerine yatırım yapan ağabeyinin aksine telekomünikasyon alanında faaliyet göstermesi. Ağabey Sawiris’in servetinin bu denli büyümesinde, aileden gelen zengin köklerin yanı sıra Kahire temelli faaliyet gösteren “Orascom Telekom Medya&Teknoloji” isimli şirketin rolü büyük. Birçok Ortadoğu ülkesinin yanı sıra Kuzey Kore’de de faaliyet gösteren şirket, Kuzey Kore’nin tek 3-G hizmet veren mobil operatörüne sahip. Mısır ve Kuzey Kore’de iktidarlar ile zaman zaman sıkıntılar yaşayan bu şirketin dışında, ağabey Sawiris Kanada ve Avustralya ile birlikte Afrika’nın çeşitli ülkelerinde de altın madenciliği (değerli taş madenciliği) alanında faaliyet gösteren çeşitli şirketlere sahip. Sawiris ayrıca Mısır’da bir TV kanalının ve birçok su-altı şebekesinin de sahibi. Kıpti kökenli iş adamını dünyanın gündemine getiren olay ise ekonomik başarılarından ziyade Suriyeli mülteciler ile ilgili bir söylemi. Sawiris, mülteci ölümlerinin fazlalaştığı günlerde mültecileri yerleştirmek ve onlara “insanca” bir yaşam sunmak için ada satın almak istediğini ve İtalya ile Yunanistan devletlerinden bu konuda kendisine gerekli kolaylığı göstermesini arzu ettiğini dile getirerek dünyanın gündemine oturmuştu. Ne var ki, tüm bu iyi niyetli söylemlerine rağmen geçtiğimiz aylarda Twitter’dan paylaştığı ve Müslümanlara hakaret ettiği konusunda yoğun eleştiriler alan tesettürlü Mickey Mouse fotoğrafı Mısır’da büyük tepki çekti. Kendisi daha sonra özür dilese de, hakkında İslam’a ve Müslümanlara hakaretten savcılığa suç duyurusunda bulunuldu.

8- Isabel Dos Santos

Yaş: 44

Ülke: Angola

Gelir: 3.2 milyar dolar

Sektör: Çeşitli Yatırımlar

Angola’nın en zengin ismi olan Isabel Dos Santos 37 yıl boyunca ülkeyi yöneten ve geçtiğimiz aylarda görevi bırakan eski devlet başkanı Jose Eduardo Dost Santos’un kızı. Afrika’nın en zengin kadını olarak karşımıza çıkan Santos’un bu denli büyük bir mirasa sahip olmasında Angola ve Portekiz’de yaptığı çeşitli yatırımlardan ziyade babasının rolü oldukça fazla. Zira yapılan araştırmalar, babasının birçok Angola şirketinin hisselerini kendisine devrettiğini gösteriyor. SSCB’ye bağlı bir cumhuriyet iken Azerbaycan’da doğan ve İngiltere’de eğitim alan Isabet Dos Santos, 2016 Haziranı’nda o günlerde henüz görevden ayrılmayan babası tarafından Angola’nın resmi petrol şirketinin başına atansa da,  babasının görevi bırakmasının ardından geçtiğimiz aylarda görevinden alındı. Babasının kendisine sağladığı kolaylık ve bağlantıları her fırsatta reddeden ve bağımsız bir iş kadını olduğunu vurgulayan Santos, telekomünikasyon, enerji (bilhassa petrol) ve bankacılık alanlarında çeşitli yatırımlara sahip vizyoner bir imaj çiziyor.

9- Issad Rebrab ve Ailesi

Yaş: 73

Ülke: Cezayir

Sektör: Yiyecek

Gelir: 3.1 milyar dolar

Cezayir’in en zengin isimlerinden olan evli ve 5 çocuk babası Issad Rebrab, ülkesinin Fransa’dan ayrılıp bağımsızlığını kazanması için savaşan bir babanın oğlu. Rebrab, Cezayir’in ilk ve en büyük özel şirketi olan ve ülkesinin yanı sıra kıta Avrupası ve Brezilya’da da faaliyet gösteren Cevital Grup’un kurucusu. 1971 yılında kurulan söz konusu şirket, 3 kıtada 26 yan kuruluşa sahip ve 18.000 kişiyi istihdam ediyor. Kendisi daha çok batmak üzere olan Avrupalı şirketleri satın alıp yeniden yapılandırma çabaları ile bilinen Rebrab ve ailesi, yatırımları vasıtasıyla daha ziyade çelik, gıda, tarımsal ticaret ve elektrik-elektronik alanlarında faaliyet gösteriyor. 1971’de başladığı sanayi faaliyetlerinde Cevital Grup ile zirveye ulaşan Cezayirli milyarder aynı zamanda ülkesinde bir medya grubunun da sahibi ve 5 çocuğunu da kendi şirketinde çalıştırıyor.

10- Mohamed Mansour

Yaş:69

Ülke: Mısır

Gelir: 2.7 milyar dolar

Sektör: Çeşitli

İşletme üzerine yüksek lisansını ABD’nin Alabama eyaletindeki bir üniversitede yapan evli ve iki çocuk babası Mısırlı milyarder ülkesinde başarılı bir iş adamı ve eski bir siyasetçi kimliği ile ön plana çıkıyor. İskenderiye’de yaşayan ve Mısır’ın en büyük ikinci şirketi olan Mansour Grup’un başkanlığını yürüten Mohamed Mansour, aile kökleri itibariyle ülkenin iş hayatında önde gelen bir aileye mensuptur. Öyle ki, aile şirketi olan Mansour Grup, Mısır’ın en başarılı şirketlerinden 9’unu elinde bulundurmaktadır. İki kardeşi ile birlikte Mansour Grup’u idare eden başarılı iş adamı ve kardeşleri Chevrolet, Marlbora, General Motors, Caterpillar ve McDonalds gibi ünlü markaların Mısır temsilciliklerini almış durumdadır. 2006 ve 2009 yılları arasında Ulaştırma Bakanı olarak görev yapan Mohammed Mansour, meydana gelen ölümlü bir tren kazasının ardından, Ekim 2009’da bu görevinden istifa etmiştir.

Afrikalı Milyarderler Listesi

Afrika’da yaşayan 18 Afrikalı Milyarderin tam listesi ise şu şekildedir.^*

^*Milyarderlere ait liste ve ilk 10 milyarderin fotoğrafları Forbes’in internet sitesinden alınmıştır.

       Kaynakça

• https://www.forbes.com/billionaires/list/#version:realtime
• Kate Winton, ‘’African Billionaire Fortunes On New FORBES List Of The Continent’s Richest’’, https://www.forbes.com/sites/katevinton/2017/01/09/african-billionaire-fortunes-decline-on-new-forbes-list-of-the-continents-richest/#4356ea911195
• https://www.forbes.com/africa-billionaires/list/#tab:overall
• http://www.africaranking.com/richest-people-in-africa/
• Biographies, http://www.africansuccess.org/
• http://www.africanbusinesslife.com
• Business Leader Biography, http://www.4-traders.com