Birinci Cihan Harbi’nde Osmanlı Devleti’nin hizmetinde Suriye Cephesinde savaşan Osmanlı subayı pilot Ebubekir Rüştü Atala’nın mezarı Güney Afrika’da bulundu. Ebubekir Rüştü Atala’nın çok iyi İngilizce bilmesinden dolayı Lawrence hakkında istihbarat toplamak için Yemen cephesinde vazifelendirildiği anlaşılıyor. Rüştü Atala’nın neredeyse hiç bilinmeyen serencamını geride kalan tek oğlu Ahmet Kemal Bey’den dinledik. Seksen yaşını geçen hafta kutlayan Ahmet Kemal Bey babasından kalan yüzlerce kitap ve hususi aile belgelerini Johannesburg’daki evinde bizlerle paylaştı.
Ebubekir Rüştü Atala kimdir?
Bilindiği üzere 19. yüzyılda Güney Afrika’da yaşayan Müslümanlar arasındaki ihtilafları çözmek için Osmanlı Devleti Ümit Burnu’na Ebubekir Efendi adında bir fıkıh profesörü/âlimi göndermişti. Ebubekir Efendi’nin en büyük oğlu Ahmet Ataullah Bey babasının vefatından sonra Güney Afrika’daki sahipsiz kalan Müslümanların eğitimiyle uğraşmış, 1901 yılında ise Osmanlı devletinin ilk Singapur başkonsolosu olarak vazifeye atanmıştı. İşte Ebubekir Rüştü Atala Osmanlı Devleti’nin Singapur’a atadığı konsolos Ahmet Ataullah Bey’in oğluydu.
1896 yılından Güney Afrika’da doğan Rüştü Bey, babasının Singapur’daki görevi sırasında ailece İstabul’a taşınmışlardı. Bir Osmanlı arşiv kaydına göre ağabeyi Fuat Ataullah ile birlikte Sultan Abdülhamid’in kendi hazinesinden ödediği parayla sünnet merasimleri yapılmış ve Galatasaray Sultanisi’nde okumuşlardı. Babalarının Singapur’da genç yaşta ölümüyle eğitim için Londra’ya taşınan ailenin dört çoçuğu da okumuş fakat Birinci Dünya Savaşı’nda erkek çocuklardan Fuat Ataullah ve Rüştü Ataullah İngiltere’deki eğitimlerine ara vererek gönüllü olarak Osmanlı ordusuna katılmışlardı.
Ebubekir Rüştü Bey, kardeşi Fuad Ataullah Bey ile birlikte Johannesburg’da 1970
Güney Afrika gazetelerine göre Ebubekir Rüştü Bey, 1913 yılında Cape Town’a gelmiş ve Güney Afrika’nın ilk melez pilotu olarak tanıtılmıştı. İngiliz sömürgesi Güney Afrika’da o dönemde Müslümanların ten rengine bakılmadan melez olarak sınıflandırıldığı için Müslüman doğmuş büyümüş olan Ebubekir Rüştü Bey, eğitiminden ötürü doğduğu yer Güney Afrika’da çok büyük bir ihtişamla karşılanmıştı. O dönemin gazete haberinde Türkiye’ye gideceğini beyan eden Rüştü Bey, hakikaten 1914 yılında Osmanlı ordusuna katılmıştı. Osmanlı Türkçesi’yle yazılmış bir arşiv belgesinden onun Yemen Cephesi’nde görevlendirildiği anlaşılmaktadır.
Ebubekir Rüştü Bey’in Güney Afrika’da ilk melez Pilot olduğuna dair gazete haberi ve Birinci Dünya Savaşı’nda Yemen Cephesi’nde görevlendirildiğine dair Osmanlıca arşiv belgesi
Birinci Dünya Savaşı Gazisi Ebubekir Rüştü Bey’in hayatta kalan tek oğlu Ahmet Kemal Bey Ne diyor?
Ebubekir Rüştü Bey’in yaşayan tek oğlu Ahmet Kemal babasıyla ilgili bilinmeyen birçok konuyu bizlerle paylaştı. Ahmet Kemal, babasının Londra’da çok iyi bir dil bilimci olarak yetiştiğini fakat ekonomik şartların elvermemesi sebebiyle Birinci Cihan Harbi’nden sonra Güney Afrika’ya dönüp ticaretle uğraştığını söyledi. Ahmet Kemal Bey köklü aile geçmişinden ötürü babasının Güney Afrika’da çok hürmet gördüğünü fakat ona rağmen Ebubekir Rüştü Atala’nın kendi kahramanlıklarını anlatmaktan imtina ettiğini ifade etti. Gerek amcası Fuat Ataullah Bey’den gerekse halası Dr. Havva Hayrünnisa Hanımdan dinlediği kadarıyla babasının Fransızca, İngilizce, Yunanca gibi Batı dillerini çok iyi bilmesinden ötürü İngiliz casusu Lawrence’in Irak ve Suriye cephesindeki istihbaratını takip ettiğini söyledi. Çocukluk arkadaşı ve akrabası olan Hişam Nimetullah Efendi ise Ebubekir Rüştü Atala’nın Lawrence’e karşı mücadele ettiğini babasından duyduğunu fakat mütevazı yaşadıkları için bu tür konuları konuşmaktan hoşlanmadığını ifade etti. Ahmet Kemal Bey’in yaşlılığı sebebiyle artık pek sık ziyaret edemediği babasının mezarını Johannesburg’un en büyük Hıristiyan mezarlığında bulduk. 1975 yılında vefat eden Ebubekir Rüştü Atala, Westbury Hıristiyan mezarlığının bir köşesinde bir kaç Müslümanın bulunduğu köşede yatıyor. Bakımsız halde bulunan Birinci Dünya Savaşı gazisi Ebubekir Rüştü Atala’nın pek mütevazı görünen mezar taşına, kendisinden sonra vefat eden ve eşinin yazdırdığı anlaşılan ‘sevgili eşim Ray Rüştü Atala’ yazısı kazınmış. Oğlu Ahmet Kemal Bey’in hayattaki son isteği Türk vatandaşlığı alıp Türkiye’ye bir Türk gibi gidebilmek. Türkiye’ye hiç gidemediği halde her daim Türk olmaktan gurur duyan Ahmet Kemal Bey, Güney Afrika’daki evinde babasından kalan hatıralarla yaşıyor.
Gazi Ebubekir Rüştü Atala’nın mezar taşı, Johannesburg
