Güney Afrika’nın ucunda iki okyanusun kesiştiği Cape Town şehrinde 135 yıldır ayakta duran bir İslam mabedi, Nuru’l-Hamidiye Camii, mütevazı duruşuyla Ümit Burnu’nda Sultan Abdülhamid’in hatırasını yaşatıyor. 2015 yılından bu yana Türkiye’yle olan tarihi bağlantısının yeniden su yüzüne çıkmasıyla tanınmaya başlanan caminin ilginç yanlarından birisi, İstanbul’daki Yıldız Hamidiye Camii ile aynı tarihte inşa edilmiş olmasıdır. Son zamanlarda Hamidiye Camii’nde Türk tarihi ile ilgili seminerlerin düzenlenmesi ve camiye bir Türk bayrağı asılması için mütevelli heyetinin çalışmaları, Ümit Burnu’ndaki Hamidiye Camii hakkında kamuoyunun ilgisine mazhar oldu.
Nuru’l-Hamidiye Camii’nin geçmişte ve günümüzdeki hali
Nuru’l-Hamidiye Camii’nin tarihteki misyonu neydi?
1884 yılında Müderris Ebubekir Efendi’nin öğrencileri tarafından kurulan Nuru’l-Hamidiye Camii, Osmanlı arşivindeki belgelerden anlaşıldığı kadarıyla Güney Afrika’da Osmanlı Hilafetine ve Sultan Abdülhamid’e olan muhabbetin bir nişanesi olarak onun adıyla isimlendirilmişti. Yine belgelerden anlaşıldığına göre, bu cami Yıldız istihbarat teşkilatından birçok özel şahsiyetin ziyaret mekânı olduğu gibi Hicaz Demiryolu projesi için bağışların toplandığı bir merkez olmuştu. Servet-i Fünûn gazetesinin haberine göre cami, Seyyid Ebubekir Efendi’nin öğrencilerinden Hacı Muhammed Dollie Efendi’nin başını çektiği bir cemaat tarafından tamamlanmıştı.
Nuru’l-Hamidiye Camiinde ayrıca 1921 yılında Milli Mücadele döneminde Türk ordusuna dualar edildiği ve hatta 1938 yılında Mustafa Kemal Atatürk’ün vefatında onun adına mevlit okunduğu bilinmektedir. Tarihi münasebetlerinden ötürü Hamidiye camiinin diğer bir rolü ise Ümit Burnu’nda yaşayan Ebubekir Efendi gibi Osmanlı âlimlerinin torunlarının da nikâhlarını eskiden beri Hamidiye Camiinde kıymalarıdır. Güney Afrika’da vefat eden son Osmanlı başkonsolosu Mehmet Remzi Bey’in kaleme aldığı notlarına göre ise onun Hamidiye Camiini 1914 yılında ziyaret ettiği anlaşılıyor. Torunu Helene Remzi-Bey’de bulunan dedesine ait günlüğün yanı sıra Güney Afrika Hamidiye İslam topluluğuna ait eski bir broşür, Ümit Burnu havalisinde Sultan Abdülhamid adına başka birçok faaliyetin yapıldığına delalet ediyor. Nuru’l-Hamidiye Camii cemaati Trablusgarp savaşında Osmanlı ordusuna bağış topladığı gibi Birinci Dünya Savaşı sırasında da minaresinde Osmanlı sancağı dalgalandırmıştı.
Nuru’l-Hamidiye Camii vakıf yetkilileri ne diyor?
Caminin günümüzdeki faaliyetleri hakkında daha detaylı malumat almak için görüştüğümüz Nuru’l-Hamidiye Cami Vakıf Başkanı Abdurauf Bux ve mütevelli heyet başkanı İmtiaaz Hashim bizle röportaj boyunca camiyle alakalı daha önce yazılmamış ilginç bilgiler paylaştılar.
Vakıf başkanı Bux, Sultan Halife Abdülhamid’in Güney Afrika Müslümanları için bir umut olduğunu ve bu sebeple Ümit Burnu’nda o dönemde Müslüman erkek çocukların isminin Abdülhamid koyulduğunu dile getirdi. Bux’a göre Halife Abdülhamid’in Afrika’nın ucundaki caminin inşaatına bağış yapması ve Kuran’lar göndermesinin sebebi, onun dünyanın en uzak köşesindeki Müslümanlara dahi ulaşabildiğini göstermek ve himayesinde olan halkın rızasını kazanmak içindi. Halife Abdülhamid’in bu hâkimiyet vizyonu sebebiyle Güney Afrika Müslümanları, Sultan Abdülhamid’i diğer Osmanlı halifelerinden ayrı tutmuşlardı.
Nuru’l-Hamidiye Mütevelli heyeti başkanı İmtiaaz Hashim ise bu camide dedesinin vasiyeti üzerine vazife yaptığını, ailesi için Hamidiye Camiinin özel bir yeri olduğunu söyledi. Hashim, bir Osmanlı geleneği olan Muharrem aylarında camide fukaraya dağıtılan bağışların Ebubekir Efendi tarafından uygulandığı ve halen bir gelenek olarak devam ettiğini ifade etti. Sömürgeci güçlere karşı her daim Osmanlı devletine sığınan Güney Afrika Müslüman toplumunun bu camiye o sebeple Hamid’in nuru manasında Nuru’l-Hamidiye ismi konduğunu sözlerine ekledi.
Nuru’l-Hamidiye Camii Mütevelli heyeti başkanı İmtiaaz Hashim ve Vakıf Başkanı Abdurauf Bux
Nuru’l-Hamidiye Camiinin en muteber iki şahsiyeti Bux ve Hashim, camilerinin içerisine yaptırdıkları dört tane camlı vitrinde Osmanlıca, İngilizce ve Arapça belgeleri paylaştıklarını ve bundan gurur duyduklarını söylediler. Şimdiden satın aldıkları büyük boyutlardaki Türk bayrağını camilerine asmayı planladıklarını söyleyen Hamidiye Camii yetkilileri, artık Cape Town’ın en işlek caddesinde herkese Türk bayrağını göstermek istiyoruz. Bayrak direğinin dikilmesi için bağış topluyoruz, yakında tarihimize sahip çıkıp buradan Türkiye’ye ay yıldızlı bayrağı sallayacağız, dedi.
